Detyrimi i largimit të shtetit Osman nga Ballkani, ishte fillim i ditëve të vështira për shqipëtarët e Çamërisë. Numëri i popullsisë së Çamërisë e cila gjendet në regjionin e Epirittë Jugut në very perëndimtë Greqisë sipas statistikave osmanetë vitit 1908 ishte 73 mijëvetë. Ngakëta 92% ishin shqipëtar, pjesa tjetër grek, vllehë dheromë. [Revista e Vëllazërisë Shqiptare, 2013]

            Numr i popullsi së shqiptare në Çamëri para Luftës së Parë dhe të Dytë Botërore regresoinë  84%.

            80% tëpopullsisë e për bënin shqiptarët muslimanë, pjesën tjetër ortodoksët. [GjenocidiÇam, BernaTürkdoğanUysal, Faqe 74]

            Greqia që dëshironte ta ndryshonte balancin e popullsisë së regjionit, në regjionetnë të cilat popullsia shqiptare jeton tedendur, i vendosi grekët, vllehët dhe romët. U ndalua shqipja dhe emrat e vend banimeve u përkthyen nëgreqisht. U uzur puan pronat, u mbyllën xhamitë, u ndërmorën arrestime së qejfi, syrgjyn osjet dhe deportimet nga shteti.

            Përafërsisht 85 mijëtë shqiptarëve të Çamërisë u vendosën në Anadolli me marrëveshjen e shkëmbimittë popullsisë së vitit 1923 ndërmjet Greqisë dheTurqisë. [Faqe 69]

            Policia greke e cila edhe me aplikimet e padrejta dhe jashtë ligjoren u karriti që ta shuajë egzistencën shqiptare, në vitin 1941 e bëri shehid liderin e shqipëtarëve të Çamërisë Daut Hoxhën.

            Para Luftës së Dytë Botërore dhe pushtimit italian, sipas gjendjes së gadishmërisë, edhe shqiptarët u morën ushtarë. Mirëpojonë front por u dërguan në garnizonet e punëssë krahut.Meshkujt mbi 14 vjeçar, gjatë pushtimit italian u dërguan në kampet e përqëndrimit në Lesvos, Kios dhe Korint. [Faqe 61]

            Greqia duke i detyruar muslimanët shqiptarë të Çamërisë të shpërngulen, duke bërë gjenocid, dhe shqiptarët ortodoks (Arvanites/Arvanitët) duke I definuarsi “Shtresë të cultures greke”, u munduat`i asimilojë.

            Unioni Demokratik Kombëtar Grek (EDES) me në krye general Napolon Zervas-in i cilin ë luftën e brendsh me greke e formonte frontin anti-komunist dhe më pas mori pjesë në linjën monarkiste, praktikoi gjenocid ndaj shqiptarëve të Çamërisë.

            Shqiptarët muslimanë në Çamëri u ballafaquan me  një gjenocid të madh qënga 27 qershori vitit 1944 I cili përkon me ditën e Shën Bartolomeos. U pre në gjym tyrët e grave të pambrojtura, të pleqëve dhe femijëve, u për dhunuan, u masakruan grate shtatë zëna dhe fëmijët.

            Vetëm në Paramiti, nënjë ditë u masakruan më shumë se 600 njerëz. Gjenocidi I cili vazhdoi deri në mars të vitit 1954; u masakruan në Filat 1285 njerëz, në Gumenicë dhe rrethinë 192, gjersa në Margelicë dhe Pargë 626 njerëz.

            Ndërmjet datave qershor 1944-mars 1945, në tërësinë e Çamërisë; u masakruan 3242 civilë, prej tyre 2900 meshkuj, 214 gra, 96 fëmijë. Përveç kësaj u për dhunuan 745 gra, u grabitën 76 gradhe u masakruan 32 foshnja të cilatende nuk i kishin mbushur as 3 vjet. Në 68 fshatratë cilët u sulmuan pamëshirëshëm u dogjën dhe u rrënuan 5700 shtëpi dhe xhami. [Libri i dorësBallkani, kaptina 2, Shqiptarët e Çamërisë, M. Murat Hatipoğlu, Faqe 453]

Gjenocidi Çam u aktualizuan ë janartë vitit 1995 në Hagë në Kongresin e IV të Përgjithshëmtë Organizatës së Kombeve dhe Popujvetë Papër faqësuar, në Kongresin e përgjithshëm ndërmjetdatave 20 - 26 janar 1995; u morën vendimet nëdrejtimtë “rikthimit të popullit çamnë atdheun e tij dhe rikthimi i tëdrejtave përshtetësi, dhënia e tëdrejtës përrikthimin e pronave popullit çam, njohja e të drejtave qëlin din nga marrëveshjet ndërkombëtare, pranimi i të vërtetave historiketë çështjes Çame nga Greqia, vënia e hapave seriozë për të drejtat dhe zgjidhjet”.

Greqia e dhe mbasekaluan vitetëtëra pas këtyre vendimeve, e ndenuk e pranon gjenocidin çam. Mirëpo Parlamenti Popullori Shqipërisë sipas një projektli gjitë miratuarmë 30 qershortë vitit 1994, 27 qershorin e shpalli “Ditë përkujtimitë Gjenocidit Çam”.

Shqiptarët muslimanë çam në Shqipëri, çdo vitmë 27 qershor duke e cur deri në kufirin grek, i ripërtrijnë shpresat e rikthimit në atdheun e tyre.

            Shqiptarët e Çamërisë nuk kërkojnë hakmarrje, por drejtësi.,nuk kërkojnë gjak, por të drejtën e shtetësisë; nuk kërkojnë racizëm, por kërkojnë të jetojnë njerëzishtnë atdheun e tyre. Mirëpo armiqësi andaj shqiptarëve (albanofobia) që egziston në shoqërinë greke, ende e ruannjomësinë e saj.

            Sipas raporteve të Komisionit Ndërkombëtartë KB-së, 35 mijë shqiptartë cilëve iu është uzurpuar pasuria nuk janë kthyernë atdheun e tyre, 150 mijë shqiptarëtë Çamërisë jetojnë në Shqipëri. [Gjenocidi Çam, Faqe 7]

            Greqia nuk i afrohet as rikthimittë pasurisësë shqiptarëve çam me një vlerë prej rreth 2,5 miliard dollarëve.

            Lidhja Demokratike Çame e organizuarnë SHBA deklaron se në Greqi janë 100 mijë çamë. Edhe shoqata politike e atdhedashësve çam me qendër në Tiranë në deklaratën e saj të datuarnë korriktëvitit 1993, bën fjalë prej 250-300 mijë shqiptarëve. [Libriidorës Ballkani, kaptina 2, Shqiptarët e Çamërisë, M. Murat Hatipoğlu, Faqe 450]

            Sot 400 mijë shqiptarë që jetojnë në Greqi ballafaqohen me kushtetë rëndajetësore. Këta njerëz të cilët në fakt janë muslimanë, me shtypje dhe shantazhi me detyrohentë marrin emra grekë dhe veten ta prezantojnë si ortodoks.

            Tani pyetja është kjo:Çka e kemi Çamërinë?...