Tim Anderson, i cili merret me kundër-hegjemoninë, në artikullin e tij ku argumenton se në Palestinë duhet të synohet një zgjidhje vërtet barazimtare që nuk përmban privilegje hebraike, thekson se modelet si ajo e “shtetit” të propozuar nga SHBA-ja janë propozime për një “komunë simbolike palestineze” pa sovranitet. Ai, duke iu referuar edhe historisë së Partisë së Punës Izraelite, vë në dukje se kjo strukturë, pavarësisht pamjes liberale, është e lidhur ngushtë me terrorin dhe grabitjen e tokës.

Nuk është rastësi që shumë politikanë perëndimorë dhe komentues të mediave kohët e fundit janë shndërruar nga mbështetës të hapur të gjenocidit në Gaza në kritikë të dobët të regjimit të Netanyahut (vetëm fjalë të ashpra, pa veprim).

Sigurisht, këta çakallë mbajnë shqetësimin për të rikthyer besueshmërinë e tyre të rënë përballë refuzimit global të egërsisë sioniste; dhe rruga u hapet nga Sionistët Liberalë, të cilët duan ta orientojnë fuqinë morale të solidaritetit me Palestinën drejt një kompromisi historik që ruan shumë aspekte të privilegjit kolonial hebre.

Sionistët Liberalë, përfshirë shumicën e hebrenjve të Amerikës së Veriut, e kanë urryer prej kohësh Netanyahun dhe sionistët tjerë fashistë të hapur, sepse ata kanë shkatërruar ëndrrat e tyre për një regjim kolonial “më të mirë, më të butë”. Shumica ende flasin për ‘zgjidhjen me dy shtete’.

Pas gjenocidit që ka vazhduar në Gaza për dy vite, pas vrasjes sistematike të fëmijëve nga Izraeli dhe vendosmërinë e tij të hapur për një ‘zgjidhje përfundimtare’ për Gazën, pothuajse çdo gjë mund të duket si një ‘zgjidhje’. Por sa herë që ndërmerret ndonjë hap drejt njohjes së një shteti palestinez, menjëherë shfaqen lëshime të rëndësishme.

Raportuesja e Posaçme e OKB-së, Francesca Albanese, kishte dhënë këtë paralajmërim në vitin 2022:

“Shkatërrimi i aparteidit izraelit... nuk do ta zgjidhë automatikisht çështjen e dominimit të Izraelit mbi palestinezët, nuk do ta rivendosë sovranitetin e qëndrueshëm mbi tokat e pushtuara... dhe as... nuk do t’i përmbushë aspiratat politike të palestinezëve.”

“Zgjidhja me dy shtete” është një pozicion i vjetër, por i vjetruar i OKB-së, i cili nuk është përditësuar në përputhje me shumë raporte që shumë përpara gjenocidit në Gaza e kanë shpallur Izraelin si një regjim aparteidi dhe për rrjedhojë si një krim kundër njerëzimit që duhet të zhduket. Ajo që ka çuar te masakra gjenocidale e tanishme është pikërisht racizmi i thellë i aparteidit.

Edhe nëse Netanyahu rrëzohet nesër dhe aparteidi në Palestinën historike zhduket, do të vazhdojnë të ekzistojnë sfida të mëdha për sa i përket pyetjeve të drejtësisë rreth vjedhjes historike të tokës, të drejtës së kthimit për miliona refugjatë dhe masakrave të shumta. Dhe në këtë skenar, zëri i Sionizmit Liberal që mbështet privilegjin kolonial hebre dhe përkrahet nga sponsorët anglo-amerikanë do të bëhet shumë i rëndësishëm.

Ashtu siç kam argumentuar edhe në librin tim “Azia Perëndimore pas Uashingtonit” të publikuar në vitin 2023, rrëzimi i regjimit aktual izraelit nuk do të sjellë një ndarje të pastër drejt një Palestine të lirë dhe demokratike, por me shumë gjasë do të çojë në një fazë të dytë të luftës mbi këto kompromise. Pasojat e këtyre kompromiseve të këqija i kemi parë në shpërbërjen e shteteve të tjera raciste ku vazhduan pabarazitë e mëdha tokësore dhe ekonomike, si në Rodezi/Zimbabve, Namibi dhe Afrikën e Jugut.

Përmbysja e aparteidit izraelit dhe krijimi i një shteti të vetëm demokratik është një qëllim i denjë, por as detajet nuk janë të parëndësishme. Në janar të vitit 2020, Trump paraqiti versionin e tij të një "shteti" palestinez, i cili - ashtu si propozimi Bantustan i Afrikës së Jugut gjatë apartheidit në vitet 1980 - ishte i tmerrshëm dhe i refuzuar nga të gjitha partitë palestineze.

Ky "shtet i Palestinës" ishte një organ jo-sovran me një mozaik tokash të pakolonizuara në Bregun Perëndimor - jo shumë ndryshe nga Autoriteti Palestinez i sotëm, në fakt një komunë e regjimit izraelit.

Nipi i Nelson Mandelës, Mandla Mandela, ka bërë fushatë kundër këtij propozimi të ‘dy shteteve’ që ngjan me Bantustan dhe ka bërë thirrje për një shtet të vetëm demokratik.

Mandela, me një autoritet moral, thotë se ideja e ‘dy shteteve’ “fsheh aparteidin dhe pengon ndërtimin e një lëvizjeje të gjerë anti-aparteid”.

Edhe pse ideja e ‘zgjidhjes me dy shtete’ ka ende një farë vlefshmërie ndërkombëtare për shkak të një sërë vendimesh të OKB-së, ata që e mbrojnë si një ideal janë sionistë liberalë që përpiqen të legjitimojnë koloninë hebre duke shmangur njollën e gjenocidit dhe damkën e aparteidit.

Problemi me sionizmin liberal qëndron në qëllimin e tij kryesor: të shpëtojë ëndrrën izraelite duke u larguar dhe duke dënuar versionin gjenocidal të Netanyahut. Kjo mund të përfshijë çdo gjë, nga dy shtete deri në një shtet të vetëm demokratik në të cilin aparteidi është shfuqizuar, por privilegjet e veçanta hebraike ruhen në pjesë të territoreve të pushtuara pas vitit 1967.

Qeveria izraelite nën qeverisjen e Netanyahut aktualisht dominohet nga forca të hapura fashiste, por kjo nuk do të thotë që sionizmi po replikohet kudo. Sionistët liberalë mbeten shumë me ndikim në Shtetet e Bashkuara, pavarësisht rënies së fundit në shtëpinë e tyre natyrore, Partinë Demokratike të SHBA-së.

Këtu përfshihen shumë që kanë qenë kritikë të zjarrtë dhe të hapur ndaj masakrës në Gaza, siç është Jeffrey Sachs, një ish-diplomat amerikan, akademik dhe këshilltar në OKB dhe Bankën Botërore.

Sachs kohët e fundit është bërë një kundërshtar i qëndrueshëm dhe i fuqishëm i krimeve të regjimit të Netanyahut. Ai argumenton se Netanyahu ka krijuar "një katastrofë absolute për Izraelin" dhe pohon se koncepti i "dy shteteve" është “i vetmi rrugëtim i zbatueshëm” drejt paqes.

Edhe disa sionistë liberalë kanë ndërmarrë akte të guximshme rezistence.

Biznesmeni amerikan dhe bashkëthemeluesi i kompanisë së akulloreve Ben & Jerry's, Ben Cohen, ka zhvilluar një fushatë kundër mizorive sioniste. Së fundmi, ai u arrestua në Uashington ndërsa protestonte kundër ndihmës ushtarake për Izraelin dhe bllokadës në Gaza.

Megjithatë, edhe Ben dëshiron një “Izrael më të bukur, më të butë” duke mbështetur idenë e “dy shteteve”.

Argumente të ngjashme vijnë edhe nga ish-zyrtarë izraelitë si Daniel Levy, president i Projektit SHBA/Lindja e Mesme, i cili është larguar nga regjimi që nga koha e Netanyahut. Levy mbron një dialektikë ku “nga njëra anë zgjidhja me dy shtete po bëhet gjithnjë e më e pamundur dhe e pazbatueshme, por nga ana tjetër po vërehet një rezistencë befasuese e paradigmës së dy shteteve”.

Edhe Peter Beinart, një ish-sionist ortodoks, u bashkua me kritikët liberalë dhe ka filluar të largohet nga koncepti i dy shteteve, duke filluar të mbështesë një shtet të vetëm demokratik me karakter hebraik.

Beinart pohon se “një numër gjithnjë në rritje i hebrenjve amerikanë po e refuzojnë idenë e një shteti hebre”.

Hebrenjtë liberalë, të cilët e shohin veten si tolerantë dhe kundër racizmit, ndjejnë neveri ndaj njollës së aparteidit. Dy ish-kryeministra izraelitë, Ehud Barak dhe Ehud Olmert, të dy nga Partia e Punës së Izraelit, kanë pohuar se nëse projekti i dy shteteve dështon, nuk do të mbetet asnjë alternativë tjetër përveç ndjekjes së shembullit të Afrikës së Jugut dhe eliminimit të aparteidit.

Megjithëse shumica e liderëve të saj morën pjesë në periudhat më të errëta të terrorizmit sionist, Partia e Punës e Izraelit ka qenë tradicionalisht baza e sionizmit liberal brenda kolonisë. Për shembull, në vitet 1930, Yigal Allon, një ish-terrorist i Hagana-s dhe komandant i ushtrisë gjatë masakrave të Nakba-s, u bë për një kohë të shkurtër kryeministër i Izraelit në vitin 1969. Plani i tij, i njohur si Plani Allon, propozonte një strategji të përçaj dhe sundo në rajon, si dhe kthimin e një pjese të territoreve të pushtuara pas luftës së vitit 1967 nën kontroll arab.

Në të kundërt, Plani Yinon i vitit 1982, i mbrojtur nga këshilltari i Likud-it Oded Yinon, përfaqësonte një strategji shumë më gjithëpërfshirëse për pushtimin dhe dominimin e të gjithë rajonit.

Kryeministri i Partisë së Punës, Yitzhak Rabin, i cili nënshkroi marrëveshjet e paqes së Oslos me OÇP-në (Organizatën për Çlirimin e Palestinës), foli për "ngrirjen e vendbanimeve" në Bregun Perëndimor, por në të njëjtën kohë investoi miliarda dollarë në infrastrukturën e atyre vendbanimeve, duke kontribuar në zgjerimin e tyre.

Me fjalë të tjera, të dyja grupet (si të majtët ashtu edhe të djathtët) udhëhoqën procesin e kolonizimit të zgjeruar, por liberalët, herë pas here, imagjinonin një shtet palestinez të dobët dhe të margjinalizuar, në këmbim të një njohjeje më të madhe ndërkombëtare të regjimit izraelit nën kuadrin e një “zgjidhjeje me dy shtete”, duke e legjitimuar kështu grabitjen e tokave që nga vitet 1960.

Megjithatë, disa sionistë liberalë që janë ndërgjegjësuar për kontradiktat e mbetura të politikës së “dy shteteve” kanë filluar të flasin për një version të një shteti të vetëm demokratik që ruan disa veçori kulturore hebraike.

Ndoshta versioni më i zhvilluar i kësaj ideje është projekti “Një vend për të gjithë: Dy shtete. Një atdhe”, i zhvilluar nga disa shkrimtarë dhe avokatë liberalë izraelitë në bashkëpunim me bashkëpunëtorë palestinezë.

Ky projekt, i udhëhequr nga Meron Rapoport, një ish-gazetar izraelit që ka punuar për Haaretz, është një projekt pajtimi i idealizuar që synon të lejojë “udhëtimin dhe jetesën e përbashkët të të dy kombeve në një atdhe të përbashkët, pa dëmtuar të drejtën e tyre për vetëvendosje dhe aftësinë për ta ushtruar atë.”

Sionistët liberalë çakej, që nga masakra në Gaza janë përqendruar në mënyrë intensive në mënyrën se si të kapin dhe të kontrollojnë lëvizjen masive për Palestinë të Lirë, e cila është rritur ndjeshëm. Kjo logjikë e sionistëve liberalë, që nuk duan të heqin dorë nga miti i “dy shteteve”, argumenton se “çështja se si duhet të drejtohet lufta kombëtare e Palestinës mbetet ende po aq aktuale sa gjithmonë.” Me fjalë të tjera, ata duan ta menaxhojnë dhe ta orientojnë “çlirimin” e Palestinës.

Këto argumente të “një shteti demokratik” janë mjaft të ndryshme nga ato të propozuara nga grupet palestineze – një shtet i vetëm demokratik laik për të gjithë qytetarët e tij nga lumi në det – si dhe nga Irani, mbështetësi kryesor i rezistencës palestineze.

Udhëheqësi suprem i Revolucionit Islamik të Iranit, Ajatollah Seyyed Ali Khamenei, ka propozuar mbajtjen e një referendumi për vetëvendosje, ku të gjithë ata që jetojnë ose janë larguar nga tokat historike të Palestinës të mund të përcaktojnë të ardhmen e tyre dhe në vitin 2011, ai e paraqiti kështu propozimin për një shtet të vetëm demokratik përmes referendumit:

“Nuk propozojmë që të nisë një luftë klasike nga ushtritë e vendeve myslimane, as që hebrenjtë emigrantë të hidhen në det, dhe as që Kombet e Bashkuara apo organizata të tjera ndërkombëtare të ndërmjetësojnë. Ajo që propozojmë është mbajtja e një referendumi [me pjesëmarrjen] e kombit palestinez. Kombi palestinez, ashtu si të gjitha kombet e tjera, ka të drejtën për vetëvendosje dhe për të zgjedhur sistemin e qeverisjes së vendit të vet.”

Rezistenca palestineze dhe humbja në rritje e mbështetjes ndërkombëtare për Izraelin – kryesisht për shkak të veprimeve të vetë Izraelit – janë forcat më të fuqishme që po shtyjnë drejt një Palestine demokratike. Por rezultati përfundimtar nuk do të vendoset vetëm nga palestinezët; edhe sionistët liberalë anti-Netanyahu do të luajnë një rol.

Kur qeveria e Netanyahut të rrëzohet, çfarëdo që të ndodhë më pas, çështja e tokës do të mbetet ende qendrore në Palestinë. Grabitjet e vazhdueshme të tokës, shembjet e shtëpive dhe vjedhja e pronave do ta shtyjnë popullin palestinez drejt kufijve, si në aspektin ekonomik ashtu edhe në atë gjeografik – duke nxjerrë edhe më shumë në pah absurditetin e idesë për një zgjidhje me “dy shtete”.

Në përmbledhje, edhe nëse aparteidi do të zhdukej ose një shtet palestinez do të njihej, sionistët liberalë do të bëjnë një marrëveshje me elementët bashkëpunues të elitave palestineze dhe arabe rajonale duke përdorur ndikimin e tyre mbi anglo-amerikanët.

Është pothuajse e sigurt që kjo marrëveshje që do të dalë në sipërfaqe (ashtu si në Afrikën e Jugut, Namibi dhe Zimbabve) do të përfshijë mbrojtjen e veçantë të të drejtave të kolonëve, forcimin e privilegjeve sioniste dhe ngrirjen e rishpërndarjes së tokës.
Edhe e drejta e kthimit që prek miliona njerëz ndoshta do të kufizohet.

Duhet të jemi të kujdesshëm: mund të jetë duke marrë formë një marrëveshje e cila kompromenton të drejtat themelore të palestinezëve.