Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, pretendon se takimi ishte i drejtpërdrejtë. Sepse ata kanë nevojë për rrëfimin e një presidenti amerikan që e frikëson Iranin duke e bërë të ulet në tryezën e bisedimeve përmes kërcënimeve.

Takimi i 12 prillit midis SHBA-së dhe Iranit në Oman është i rëndësishëm për natyrën dhe formën e tij më shumë sesa për përmbajtjen dhe rezultatet e tij.

1- A do të zhvillojnë SHBA-të dhe Irani një ‘negociatë’ apo një ‘takim’ në Oman?

2- A do të jenë negociatat ‘të drejtpërdrejta’ apo ‘të tërthorta’?

Këto çështje janë të rëndësishme për të parashikuar përmbajtjen dhe rezultatet e takimit.

‘Negocimi’ mund të përkufizohet si një takim midis palëve për të zgjidhur çështjet e tyre me një axhendë të dakorduar. Në këtë rast, është e vështirë ta quash takimin në Oman si negociatë.

Sepse nuk ka një axhendë të dakordësuar; Trump ka kërcënime, dhe Irani ka hapa dhe kërkesa më të avancuara se më parë.

Sipas deklaratave të pasqyruara në shtyp, regjimi amerikan dëshiron që Irani t'i japë fund programit të tij bërthamor dhe marrëdhënieve me aleatët e tij rajonal.

Irani, nga ana tjetër, tha se ishte gati të bënte një marrëveshje në fushën bërthamore; por, ai thekson se nuk do të kthehet te marrëveshja e bërë gjatë epokës së Obamës.

Në atë marrëveshje, Irani ra dakord të kufizonte pasurimin e uraniumit në 8%. Falë tërheqjes së njëanshme të Trump nga marrëveshja, Irani tani është në nivelin 60% të pasurimit.

Prandaj, është e qartë se kthimi te marrëveshja e vjetër, përfundimi i programit bërthamor dhe ndërprerja e marrëdhënieve me aleatët rajonal nuk mund të jenë as temë diskutimi.

Nuk është ‘negociim’, por ‘takim’

Duke marrë parasysh qëndrimet dhe kërkesat e palëve, është e pamundur që takimi në Oman të konsiderohet si një "negociim".

Për këtë arsye, zyrtarët e regjimit amerikan njoftuan se ajo që do të mbahet në Oman nesër nuk do të jetë një ‘negotiation’ (negociim), por  një ‘meeting’ (takim).

Pra, pse takohen palët nëse nuk ka “negociim”?

Regjimi amerikan beson se Irani është dobësuar, veçanërisht pas rënies së Sirisë, dhe po përpiqet ta gjunjëzojë Iranin dhe të garantojë sigurinë e Izraelit. Kjo është arsyeja pse imponon kushte të shoqëruara me kërcënime ushtarake.

Pra, Trump në fakt po luan poker. Ai po përpiqet të japë përshtypjen se ka një dorë shumë të fortë, për ta detyruar Iranin të tërhiqet nga loja dhe të fitojë në mënyrën më të lehtë.

Konflikti qeveri-shtet në Iran

Pavarësisht nëse quhet “negociata të drejtpërdrejta” apo “bisedime të tërthorta”, ky është një sukses për SHBA-në. Sepse, në fund të fundit, Irani nuk refuzon të takohet për shkak të kërcënimeve ngacmuese të Amerikës dhe pranon të ulet në tryezën e bisedimeve.

Megjithatë, pavarësisht retorikës dhe kushteve aktuale, pranimi i bisedimeve indirekte me SHBA-në është një hap prapa për Iranin, por në të njëjtën kohë është edhe një domosdoshmëri.

Kontradikta midis deklaratave të udhëheqësit revolucionar dhe sjelljes së qeverisë zbulon arsyen e kësaj domosdoshmërie.

Në një deklaratë të bërë në muajin shkurt, Udhëheqësi i Revolucionit, Ajatollah Hamenei, ka deklaruar se negociatat me SHBA-në nuk janë “të mençura dhe të denja”, dhe këtë gjykim e ka mbështetur në “përvojën” e fituar nga negociatat dhe marrëveshjet e mëparshme.[1]

Por, qeveria iraniane këmbënguli në bisedime me Shtetet e Bashkuara. Udhëheqësi i revolucionit nuk mundi t’i rezistonte më presionit të opinionit publik vendas dhe miratoi “bisedimet indirekte”.

Kjo nuk është hera e parë që ka ndodhur një kontradiktë midis Udhëheqësit Revolucionar, i cili përfaqëson shtetin, dhe pushtetit politik, i cili përfaqëson qeverinë në Iran.

Edhe gjatë qeverive të mëparshme kanë ndodhur shpesh tensione; herë qeveria, herë udhëheqësi i revolucionit është detyruar të tërhiqet.

Çështja e Sirisë

Një shembull tipik i konfliktit midis qeverisë dhe shtetit në Iran është përjetuar në të kaluarën në lidhje me Sirinë.

Qeveria e Rouhanit, dhe veçanërisht Javad Zarif, janë përplasur me Gjeneralin Kasim Sylejmani për Sirinë dhe Jemenin, duke e akuzuar atë për minimin e përpjekjeve për të arritur një marrëveshje me Shtetet e Bashkuara.

Pasi pastroi pjesët qendrore dhe lindore të Sirisë nga Aleppo deri në kufirin irakian, gjenerali Kasim Sylejmani bëri përgatitje për të pastruar Idlibin në vitin 2018; Megjithatë, me marrëveshjet e Soçit midis Putinit dhe Erdoganit, Irani u la mënjanë dhe Idlibi u mbrojt.

Rouhani dhe Zarif, të cilët ishin të kënaqur me eliminimin e Sirisë nga Irani në vitin 2018, tani e paraqesin rënien e Sirisë si provë të "korrektësisë" së politikës që u përpoqën të ndiqnin në atë kohë.

Sipas tyre, nëse Ajatollah Khamenei dhe Kasim Sylejmani do të kishin dhënë leje në atë kohë, ata mund të kishin arritur më lehtë një marrëveshje me amerikanët!

Kontradiktat politike të reformistëve me shtetin

Sipas qeverive reformiste në Iran, Udhëheqësi Revolucionar Ajatollah Khamenei dhe Garda Revolucionare po e pengojnë Iranin të normalizojë marrëdhëniet me botën në mënyrë që të ruajnë dominimin e tyre mbi shtetin.

Sipas reformatorëve, ndërsa qeveria e tyre po përpiqet të normalizojë vendin me botën, Udhëheqësi Revolucionar dhe ushtria nuk po e lejojnë këtë me politikat e tyre të luftës dhe tensionit të vazhdueshëm.

Për shembull, ndërsa të gjitha vendet arabe dhe islamike e njohin Izraelin dhe përpiqen të krijojnë marrëdhënie me të, Irani po izolohet në rajon duke mohuar ekzistencën e Izraelit.

Të gjitha problemet e Iranit burojnë nga Izraeli; me politikën e tij aktuale, Irani po fiton armiqësinë jo vetëm të perëndimorëve, por edhe të vendeve arabe dhe islamike.

Sipas reformistëve, Irani mund t’i shpëtojë problemeve të brendshme ekonomike dhe izolimit ndërkombëtar vetëm duke bërë një marrëveshje gjithëpërfshirëse me Shtetet e Bashkuara.

Rusia dhe Kina përfitojnë nga konflikti i Iranit me Shtetet e Bashkuara. Nëse Irani arrin një marrëveshje me Shtetet e Bashkuara, ai mund të krijojë marrëdhënie më të forta me Rusinë dhe Kinën.

Prandaj, zhvillimi i marrëdhënieve me Rusinë dhe Kinën në këtë moment është i dëmshëm, pasi do ta largojë edhe më shumë Iranin nga mundësia e një marrëveshjeje me Amerikën!

Duke mbrojtur Sirinë për vite me radhë, Irani e ka izoluar veten si ndërkombëtarisht ashtu edhe në rajon. Tani që Siria ka rënë, nuk ka kuptim të vazhdojmë të këmbëngulim te Boshti i Rezistencës. Ne duhet të normalizojmë marrëdhëniet me Amerikën sa më shpejt të jetë e mundur.

Qeveria Pizishkiane

Qeveria Pizishkiane është një koalicion i “Reformistëve”, të cilët korrespondojnë me të majtën neoliberale në politikën iraniane dhe të djathtën neoliberale të udhëhequr nga Hashemi Rafsanjani.

Megjithatë, për shkak të praktikave që janë bërë objekt ankesash në vend, nuk fajësohen qeveritë, por fajësohet "revolucioni ose sistemi", pra shteti (në veçanti lideri i revolucionit dhe rojet revolucionare). Kjo sepse, sipas qeverive, veprimet e kryera janë merita e tyre, ndërsa për ato që nuk janë kryer, fajësohen ata që "nuk i lejojnë".

Qeveria aktuale, e drejtuar nga Mesud Pizishkian, konsiderohet si vazhdimësi e qeverisë së Hasan Ruhanit, e cila kishte ndjekur një kurs bashkëpunimi me SHBA-në, si në aspektin e mbështetjes popullore ashtu edhe në politikat e saj.

Qeveria e Ruhanit besonte se të gjitha problemet e Iranit mund të zgjidheshin përmes negociatave dhe marrëveshjeve me Shtetet e Bashkuara.

Ministri i Jashtëm i asaj qeverie, Javad Zarif, tani po drejton politikën e jashtme të qeverisë Pizishkiane.

“Oligarkët”, partnerë indirektë të qeverisë pizishkiane, po manipulojnë kurset e këmbimit ndërsa kërcënimet për luftë rriten. Presioni ekonomik i krijuar nga rritja e dollarit dhe vullneti politik i qeverisë bëhen forca dominuese.

Në fund të fundit, vlen ajo që thonë qeveritë neoliberale, e jo Udhëheqësi Revolucionar Ajatollah Khamenei dhe Garda Revolucionare.

Qeveria aktuale e Iranit dhe aleatët e saj besojnë se 'Boshti i Rezistencës' është një barrë për Iranin. Sipas tyre, Irani po tregohet më pro-palestinez sesa vetë palestinezët, madje edhe në çështjen e Palestinës.

Revolucioni po izolohet edhe nga brenda

Në Iran, të parit të Boshtit të Rezistencës si një barrë dhe normalizimi me Perëndimin nuk janë vetëm pikëpamje të mbështetura nga grupet politike. Këto grupe politike kanë një avantazh serioz retorik falë partnerëve të tyre kapitalistë dhe fuqisë së pakufizuar mediatike që zotërojnë.

Superioriteti i diskursit në media siguron që pikëpamjet e tyre të kenë ndikim më të madh te publiku.

Gjatë fushatave propaganduese në zgjedhjet e fundit, edhe kandidatët që nuk ishin reformistë (me përjashtim të Said Jelilit) theksuan neoliberalizmin në politikat ekonomike dhe marrëveshjen bërthamore në politikën e jashtme, duke mos e përmendur fare Boshtin e Rezistencës, duke dhënë kështu një ide për drejtimin në të cilin ishin të prirur njerëzit.

Negocim i drejtpërdrejtë apo takim i tërthortë?

Një aspekt tjetër i rëndësishëm i takimit të Omanit më 12 prill është mënyra se si do të zhvillohet takimi.

Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, pretendon se takimi ishte i drejtpërdrejtë. Sepse ata kanë nevojë për rrëfimin e një presidenti amerikan që e frikëson Iranin duke e bërë të ulet në tryezën e bisedimeve me kërcënime.

Pala iraniane refuzon të zhvillojë bisedime të drejtpërdrejta, sepse regjimi amerikan nuk ofron një propozim për negociata; duke lëshuar kërcënime të dhunshme.

Prandaj, nuk ka vend për negociata me kërcënime të tilla si ‘ndalo programin tënd bërthamor, ndërprit marrëdhëniet me aleatët e tu në rajon, zgjero rrezen e veprimit të raketave drejt Izraelit ose do të të sulmoj’.

Megjithatë, Teherani e konsideroi të nevojshme të mbante një “takim indirekt” në mënyrë që të shmangte dhënien e një justifikimi si për opinionin publik vendas ashtu edhe për bashkësinë ndërkombëtare për të bërë akuza përpara një lufte të mundshme.

Nga ana tjetër, një bisedim i tërthortë mund të jenë një mundësi e mirë për t'i dërguar një mesazh regjimit amerikan se Irani nuk ka ndërmend të tërhiqet nga loja dhe është gati të zbulojë kartat e tij.

Përfundimi

Sipas ish-ambasadorit izraelit në SHBA, Mike Herzog, Netanyahu qëndron pas kërkesës së Trump që Irani të ndalojë plotësisht programin e tij bërthamor. Por kjo nuk është një kërkesë të cilën Irani mund ta pranojë. Përveç kësaj, nëse Irani vendos të prodhojë armë bërthamore, ai mund të prodhojë 17 koka bërthamore brenda një jave me sasinë e uraniumit të pasuruar që ka aktualisht.[2]

Trump mund të zbatojë kërcënimet që ka lënë të kuptohet deri më tani për ta detyruar Iranin të largohet nga tryeza e bisedimeve, që do të thotë se ai mund të tregojë kartat e tij për t'i dhënë fund lojës.

Kartat e Trumpit janë të kufizuara në sulmin ndaj objekteve të ndryshme bërthamore iraniane, qoftë vetëm ose duke përdorur regjimin izraelit, ose duke synuar zyrtarë të ndryshëm. Teknikisht këto janë të mundshme; Por është shumë e dyshimtë që kjo të mund të prodhojë rezultate që do ta përfundojnë ndeshjen.

Tërheqja nga NPT-ja, përjashtimi i inspektorëve të Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike,[3] moskufizimi i numrit të raketave që do të qëllojë drejt Izraelit në 200, goditja e të gjitha bazave amerikane në rajon dhe mbyllja e Ngushticës së Hormuzit dhe Bab al-Mandeb janë gjithashtu karta që Irani mund t'i kthejë kur të vendosë t'i japë fund lojës.

Edhe raketat që ranë mbi Izraelin më 13-14 prill dhe 1 tetor tregojnë se kartat e Iranit janë po ashtu teknikisht jashtëzakonisht të mundshme.

[1] YDH, 6 Shkurt 2025, Ayetullah Hamenei’den İran hükümetine ve Trump’a tokat

[2] Jerusalem Post, 11 Prill 2025, 'The real reason for Netanyahu's US visit was Iran,' says former Israeli ambassador to US për turqisht shif. YDH, 11 Prill 2025, Netanyahu’nun ziyareti İran gölgesinde gerçekleşti 

[3] YDH, 10 Prill 2025, Şemhani: Dış tehditler sürerse UAEK ile işbirliğini keseriz

 

Burimi : Yakın Doğu Haber