Ibrāhīmī Dīnānī: Imām ‘Alīu Dhe E Fshehta E “Insānu’l-Kāmilit”

nga Ibrahimi Dinani | Publikuar në Shta. 15, 2020, 1:19 a.m.

I nderuari Prijës i Besimtarëve (p.m.t.) është një kujdestar i plotë i Allāhut, ai është një “insānu’l-kāmili” (njeri i plotë). Ai është një njeri që ishte bashkë në të fshehtat e mbarë lajmëtarëve dhe i cili u shfaqhapur së bashku me të nderuarin “Ḥātemu’l-Enbijjāi” (Vulën e Lajmëtarëve). Kjo fjali është shumë e rëndësishme: “Kuntu me‘a’l-enbijjāi ṣirran ue me‘a Muḥammedin (ṣ.a.a.u.s.) xhehrān” (Unë (i nderuari ‘Alī) isha në të fshehtat e lajmëtarëve dhe u shfaqa hapur me Muḥammedin (p.q.m.t.)).

Ismā‘īl Menṣūrī Larixhānī: Me emrin e Allāhut, Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit. Përshëndetje shikues të dashur, ndjekës të çmuar dhe ndjekës të përhershëm të programit të urtësisë. Ne iu shprehim falenderimet tona për ndjekjen e programit tonë. Ne iu përcjellim të tërëve ngushëllimet tona merastin e rëniës dëshmor të Imzot ‘Alīut (p.m.t.), zotëriut të “muuāḥḥidëve” (njëjësuesëve) dhe imāmit të urtakëve. Ne kemi dëshirë që adhurimet dhe lutjet tona të pranohen dhe të përfitojmë nga frymëzimet shpirtërore të Natës së Ḳadrit.

 

Hosha ‘anan kē eshḳ u aḥ dārend,

Mijān-ē khāne-jē dēl çāḥ dārend.

Hosha an eshḳ u hosh ‘an aḥ kē her sheb,

Be nekhlistān-ē Meulā raḥ dārend.

 

Sa mirë për ata njerëz që kanë lotë dhe psherëtima,

Që në mesin e shtëpive të zemrave të tyre kanë puse.

Sa mirë që kanë lotë dhe psherëtima çdo natë,

Në kopështin me hurma të Zotit ata gjejnë udhë.

 

Ashtu siç e dini ne po hetojmë çështjen e urtësive dhe të fshehtave të Natës së Ḳadrit bashkë me të nderuarinmjeshtrin tonë të madh Dr. Ibrāhīmī Dīnānīn. Çështja që do të shqyrtojmë në këtë program është takimi i dy fushave të mëdha. Njëra nga këto është fusha e “me‘arifetit” (diturisë, njohurisë) e cila ndodh pikërisht në këtë natë. Domethënë Allāhu çel dyert e mëshirës, zbret mbarë frymëzimet shpirtërore; por çdo njeri merr pjesën e tij në masën e aftësisë dhe enës së tij. Fusha e dytë është fusha e zbritjes së kujdestarisë që i ka zbritur Imzot Prijësit të Besimtarëve në Natën e Ḳadrit.

 

Mjeshtër citojmë se një çështje që shumica e urtakëve kanë bërë fjalë shpesh herë është kjo: “Kuptimi i Natës së Ḳadrit, ose i “ṣirru’s-suuejdā”-ja (pikës, qendrës më të thellë të njeriut) të Natës së Ḳadrit, ose e thënë ndryshe i “ṣirru’l-eṣrārit” (të fshehtës së të fshehtave), që nënkupton fushën e kujdestarisë që i ka zbritur Imzot Prijësit të Besimtarëve në Natën e Ḳadrit. Dëshmia e kësaj është derdhja e gjakut të tij të bekuar në Netët e Ḳadrit, pra rënia e tij dëshmor në Netët eḲadrit. Cili është mendimi juaj në këtë çështje?!

 

Mjeshtër Dīnānī: Me emrin e Allāhut, Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit. Po pikërisht ashtu. Si fillim lërmëni t’iu bëj të ditur se i nderuari Prijës i Besimtarëve (p.m.t.) është një kujdestar i plotë i Allāhut, ai është një “insānu’l-kāmili” (njeri i plotë). Ai është një njeri që ishte bashkë në të fshehtat e mbarë lajmëtarëve dhe i cili u shfaq hapur së bashku me të nderuarin “Ḥātemu’l-Enbijjāi” (Vulën e Lajmëtarëve). Kjo fjali është shumë e rëndësishme: “Kuntu me‘a’l-enbijjāi ṣirran ue me‘a Muḥammedin (ṣ.a.a.u.s.) xhehrān” (Unë (i nderuari ‘Alī) isha në të fshehtat e lajmëtarëve dhe u shfaqa hapur me Muḥammedin (p.q.m.t.)).

 

Po përsëris se ai ishte të tëra këto. Ai ishte bashkë në të fshehtat e të nderuarit Ādem (p.m.t.), Nūḥ (p.m.t.), Mūsā (p.m.t.), Īsā (p.m.t.) dhe që u shfaq hapur së bashku në të fshehtën e të nderuarit “Ḥātemu’l-Enbijjāi” (Vulës së Lajmëtarëve). I nderuari Emīr (p.m.t.) ishte një njeri i tillë. Nëse më lejoni që të flas më hapur mund të them këtë: “Ai është një dukje, pamje e plotë e qenies së hyjnisë dhe një shfaqje në botën e qenies dhe në histori të mbiemrave të bukurisë dhe zemërimit të të Vërtetit të Bekuar dhe të Madhëruar”.

 

Njëra nga pyetjet më të rëndësishme që ne dhe të tërë anëtarët e fesë sonë duhet t’u kushtojmë vëmendje është pyetja: “Çfarë është Allāhu dhe çfarë është تاريخ “tārīkhu” (historia)?! Ata që janë robër të historisë, mendojnë si historianë. Sigurisht se historia është e rëndësishme. Unë besoj se historia është shumë e rëndësishme. Unë këtu kam për qëllim ata njerëz që janë burgosur në histori. Kjo është një histori e tillë që flet për të kaluarën e njerëzve, mirëpo vetëm si një muze. Historia shndërrohet në një muze për historianët.

 

Historia pothuajse ka një agim, sepse agimi i historisë është i veçantë për çdo njeri. Secili e fillon atë nga një vend. Mendohet se çdo gjë që ka kaluar, mbaruar ka vdekur. Kjo është një histori e jashtme. Ashtu siç kumtova dhe më parë, unë kurrë nuk kam patur dhe nuk kam ndonjë synim që ta tregoj historinë si një gjë të parëndësishme. Miratoj se historia është shumë e rëndësishme dhe ata që nuk ka histori nuk mund të arrijnë kurrë në qytetërim.

 

Them se kam shumë gjëra pët t’u thënë në këtë çështje, mirëpo unë duke qenë se do t’u kthej përgjigje pyetjes suaj, nuk dua që të hyj në hollësitë e kësaj çështjeje. Sidoqoftë historia është një gjë shumë e rëndësishme dhe një popull që nuk ka histori, nuk ka as identitet. Shtoj se është e çuditshme dukuria se irānīanët i kanë dhënë më tepër rëndësi historisë se të tjerët.

Madje dhe mes gjuhëtarëve ka mosmarrëveshje mbi çështjen e rrënjës së fjalës تاريخ “tārīkh” (histori). Disa nga ata e pranojnë si në gjuhën sumere të “Babu’l-‘Ilmit” (Babilonisw), ndërsa disa të tjerë thonë se është në gjuhën perse. Edhe sipas meje është në persisht, sepse kjo fjalë nuk ishte në arabisht. Në ditët e sotme njerëzit përdorin fjalët: “tārrakha, muuerrekh, erkhanā”. Këto janë fjalë të prejardhura, por rishtas fjala تاريخ “tārīkh” (histori) nuk ishte në arabisht.

Disa leksikografë pretendojnë se fjala تاريخ “tārīkh” (histori) ka ardhur nga fjala “muuerrekh”. Sërish sipas disa gjuhëtarëve thelbi i fjalës “muuerrekh” është në persisht dhe vjen nga fjala “mah” dhe “rūz”. Populli i parë që shfaqi rëndësi ndaj historisë ishin pikërisht irānīanët dhe këta të fundit kur shkruanin një letër përcaktonin “mah”un (Hënën) dhe “rūzin” (ditën).

Fjala “mah ruz” ose “muuerrekh” do të thotë e shënuar në histori. Ata nga fjala “muuerrekh” kanë prodhuar fjalën تاريخ “tārīkh” (histori). Tani kjo nuk është çështja jonë, unë i shpalosa të tëra këto me qëllim që të bëja të ditur se historia është shumë e rëndësishme.

Kjo është një histori e jashtme, pra ajo shënon gjërat që ndodhin jashtë nesh. Ngjarjet që janë shënuar në histori deri në ditët tona, në njëfarë kuptimi kanë kuptimin e një muzeu të së shkuarës që është i shënuar në libra për ne.

Por ka dhe një histori që kalon brenda njeriut; këtu nuk po bëj fjalë për historinë që kalon brenda Aḥmedit, ose Muḥammedit. Historia që kalon brenda njeriut, tanimë nuk është një muze, e shkuara e këtushme nuk është një muze, e shkuara nuk është asgjësuar, e shkuara nuk ka vdekur dhe është.

Unë këtu kur them historia brenda njeriut, nuk po bëj fjalë për një gjë psikologjike. Kjo nuk është një gjendje psikologjike, por një gjë e vërtetë; pra historia ka një gjë të vërtetë në njeriun. Por çfarëdo të thotë historia ka një të vërtetë në njeriun?! Por cila është lidhja e Allāhut me historinë?! Allāhu vjen në histori. Ne jetojmë në histori dhe ne duhet që të krijojmë lidhjen me Allāhun në histori apo nuk është kështu?!

Njeriu si natyrë është historik, asnjë njeri nuk mund të jetojë jashtë historisë. Një njeri që thotë se unë nuk jam historik, është vetëm brenda një çmendurie, iluzioni, mendimi të kotë. Ne jemi brenda historisë. Po historia mund të mos pranohet si bazë, historia mund të mos besohet si themel, por mosqenia historik nuk është e mundur.

Historia është një ndryshim, një lëvizje, një kalim, ajo nuk ndalon qoftë për një sekondë të vetëm. Allāhu është i fiksuari absolut; kurse historia është ndryshimi absolut. Me thënien e Ḥāfiḍḥit:

Ṣubḥ est saḳījja ḳādeḥi pur sharāb kon,
Deur-ē feleḳ dēreng ne dāred shētab kon!

Epo është mëngjes o pijedhënës, mbushe ḳādenë me verë,
Në kthimin e botërave nuk ka ndalesë, nxito!

Ne në historinë që është lëvizja absolute dhe ndryshimi absolut, mund të arrijmë me Allāhun që është i fiksuari absolut. Kjo është arsyeja që çështja është e rëndësishme. Allāhu vjen në histori. Shumë mirë por si vjen Allāhu në histori?! Allāh shfaqet në njeriun dhe njeriu në histori...

Pra imzot Prijësi i Besimtarëve ishte bashkë me të fshehtat me të dërguarit dhe gjithashtu ishte së bashku me të nderuarin “Ḥātemu’l-Enbijjāi” (Vulën e Lajmëtarëve). Me të nderuarin “Ḥātemu’l-Enbijjāi” (Vulën e Lajmëtarëve) themi se është plotësuar rrethi i qenies lajmëtar. Pas të nderuarit “Ḥātemu’l-Enbijjāit” (Vulës së Lajmëtarëve) përjteësisht nuk ka më qenie i dërguar.

Pas të nderuarit “Ḥātemu’l-Enbijjāi” (Vulës së Lajmëtarëve) mund ta përgënjeshtroni shumë lehtë atë njeri që ngren pretendimin e qenies i dërguar. Pra dera e “nubuūetit” (qenies lajmëtar) tanimë është mbyllur. Dera e qenies lajmëtar është plotësuar; shumë mirë por çfarë ka filluar?! Ka filluar rrethi i “imāmetit” (qenies imam, udhëheqës) i Prijësit të Besimtarëve. Pra i nderuari Prijës (p.m.t.) ka ardhur në histori bashkë me të fshehtat e të dërguarve dhe u shfaq hapur dhe qartë së bashku me të nderuarin “Ḥātemu’l-Enbijjāi” (Vulën e Lajmëtarëve)...

E thënë ndryshe ka filluar rrethi i “imāmetit” (qenies imām, udhëheqës) i Prijësit të Besimtarëve. Pra i nderuari Prijës (p.m.t.) ka ardhur në histori si një e fshehtë e të dërguarve dhe u shfaq hapur së bashku me të nderuarin “Ḥātemu’l-Enbijjāi” (Vulën e Lajmëtarëve)...

I nderuari Prijës (p.m.t.) është mbarë e shkuara, mbarë qenia. Ai është një njeri por zotëron mbarë qenien në vetvete. Ai është shfaqja e të Vërtetit të Madhëruar dhe është nga qenia e Tij e bekuar. Ju po pyesni për rënien dëshmor të atij njeriu të lartë dhe të madh. Unë tani po cek kuptimin e rënies së tij dëshmor. Pra i nderuari Prijës (p.m.t.), nuk vdes, por po ai vritet. Trupi i bekuar i të nderuarit imzot (p.m.t.) është varrosur dhe në këtë çast gjendet në qytetin e Nexhefit në‘Irāḳ.Ai ka rënë dëshmor nga ana e një njeriu fatzi, një i padituri, kokëgdhëje, kokëngurti dhe një të meti.

Por a vdes ky njeri në histori, që ishte bashkë me të fshehtat e të dërguarve dhe që ka filluar udhëheqjen me marrjen fund të qenies së të dërguar të dërguarit (p.q.m.t.)?! Ndërrimi jetë i tij është “shuhūd” (dëshmi, shikim),“meuti” (vdekja) e tij është prani. Vini re ndërrimi jetë i tij dhe “meuti” (vdekja) e tij është prani. Prania e të nderuarit imzot (p.m.t.) ka prani në zemra, ai do të jetë i pranishëm deri në fund të botës. Ai njeri që nuk e di këtë është i privuar. Dëshmia e tij, prania e tij është e pranishme; ai është dëshmor pra nuk mund të asgjësohet.

Unë këtu dua që të bëj me shenjë në një pikë shumë të rëndësishme, sepse dhe dallimet dhe ndasitë mes feve burojnë dhe pakëz nga këtu. Shprehem kështu sepse ka një dallim shumë të madh mes “texhelisë” (dukjes, shfaqjes) dhe “texhessūdit” (sendërtimit, trupëzimit). Ne duhet të tregojmë kujdes ndaj këtyre dy fjalëve. Pra kemi një gjë që quhet “texheli” (shfaqje) dhe një gjë tjetër që quhet “texhessūd” (trupëzimi).

Allāhu do të vijë dhe do të bëhet i dukshëm për njerëzit që janë historikë dhe jetojnë në histori. Ne duhet të zotërojmë diturinë e Tij, Allāhu duhet të jetë në jetën tonë. Nëse Allāhu nuk është në jetën tonë dhe në mendimet tona dhe nëse jeta jonë nuk formësohet dhe nuk sendërtohet sipas bazës së mendimit të “teuḥīdit” (njëjësisë), ne nuk mund të jemi “muuāḥḥidë” (njëjësues). Si rrjedhojë Allāhu është në histori me anë të njeriut. Shumë mirë por cilit njeri?! “Insānu’l-kāmilit” (njeriut të plotë).

Pra si fillim me anë të të dërguarve (p.q.m.t.) dhe më pas me anë të nderuarit imzot (p.m.t.). Ky nuk është “texhessūdi” (trupëzimi) i Allāhut. Këtu qëndron dhe gabimi i disa njerëzve. Ata të nderuarin Mesīḥ (të nderuarin Īsā (p.m.t.)) e kanë pranuar si “texhessūdi” ose “incarnation” (mishërimi) i Allāhut. I nderuari Mesīḥ (p.m.t.) është shfaqja e Allāhut. Këtu përsërisim se ka dallim mes “texhelisë” (shfaqjes) dhe “texhessūdit” (trupëzimit).

Kjo ndodhi nuk vlen vetëm për të nderuarin Mesīḥ (p.m.t.) por vlen dhe për të nderuarin ‘Alī (p.m.t.). Nëse një njeri e sheh të nderuarin Prijës (p.m.t.) si “texhessūdin” (trupëzimin) e Allāhut, ai ka bërë një gabim trashanik dhe është shmangur. Rishtas nëse një njeri i sheh kujdestarët e tjerë si “texhessūdin” (trupëzimin) e Allāhut në sipërfaqen e tokës ai ka hyrë në mohim. Nuk ka “texhessūd” (trupëzim) por ka “texheli” (shfaqje).

Shumë mirë, por cili është dallimi mes “texhelisë” (shfaqjes) dhe “texhessūdit” (trupëzimit)?! “Texhessūdi” (trupëzimi) është ajo që sheh në këtë kohë dhe vend. Nëse në këtë botë merret një njeri dhe thuhet: “Ja pra ky është zoti në sipërfaqen e tokës” ky është idhull - që është dhe në Indi. Thënia: “Zoti u trupëzua, pra hyri në një trup”, duke cituar thënien e Nietzsche-s (Niçes): “Kjo është vdekja e zotit”. Ky është fillimi i mohimit.

Pra nënvizojmë se nuk ka “texhessūd” (trupëzim) por ka “texheli” (shfaqje). Shumë mirë, por çfarë do të thotë: “texheli” (shfaqje)?! Shfaqje do të thotë shfaqja e postit të nderimit dhe madhështisë së Allāhut, qenia e Tij i gjithëfuqishëm, qenia e Tij i përhershëm, i përjetshëm, qenia e Tij një dhe i vetmi absolut, shfaqjen e diturisë, emrave dhe mbiemrave të Tij në fjalët, sjelljet, punët dhe veprat e “insānu’l-kāmilit” (njeriut të plotë). Kjo është shfaqja e Allāhut në të nderuarin Prijës (p.m.t.).

Larixhānī: Ky sqarim i hirësisë suaj, ceket në kornizën e ajetit: “إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَذِكْرَىٰ لِمَنْ كَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ شَهِيدٌ“Inne fi dhālike ledhikrā limen kāne lehu ḳalbun eu elḳā’s-sem‘a ue huue shehīdun” (Nuk ka dyshim se në këtë ka përmendje (këshillë, shembull), për atë që ka zemër (të shëndoshë) ose që i ka vënë veshin (me vëmendje) dhe ai është dëshmitar) (Ḳāf, 37) e shkëlqesisë së tij Mullah Ṣadrāsë.

Gjithashtu dhe ‘Alāme Ṭabāṭabāīu e ka prekur shumë mirë këtë ajet: “Inne fi dhālike” (Nuk ka dyshim se në këtë ka përmendje (Këshillë), “limen kāne lehu ḳalbun” (për atë që ka zemër (të shëndoshë), “eu elḳā’s-sem‘a” (ose që i ka vënë veshin (me vëmendje), “ue huue shehīdun” (dhe ai është dëshmitar). Nëse këto etapa nuk zotërohen me “insānu’l-kāmilin” (njeriun e plotë), atëherë del në dritë shqetësimi i “texhessūdit” (trupëzimit) ashtu siç përshkroi hirësia juaj.

Mjeshtër Dīnānī: Po, domethënë “texheli” (shfaqja) shndërrohet në “texhessūd” (trupëzim) dhe nis mohimi.

Larixhānī: “Subḥāneke jā Shāhidu te‘alejte jā Shehīdu” (Qofsh i lavdëruar o Dëshmitar, Ti je i lartësuar (i madhëruar) o Dëshmitar). Fjala “Shehīd” (Dëshmitar) është njëri nga emrat e Allāhut; hem “shāhid” (dëshmitar) hem “shehīd” (dëshmitar) janë nga emrat e Allāhut.

Mjeshtër Dīnānī: “وَكَفَىٰ بِاللَّهِ شَهِيدًا “Ue kefā bi’l-lāhi shehīdā” (Dhe ty të mjafton Allāhu si dëshmitar) (Fetḥ, 28)

Larixhānī: Atëherë nga këtu del ky kuptim: “Vetë Allāhu është vendosur në qenien e atij njeriu që gjen “fenā”-në (qenien bashkë me Allāhun) në udhën e tij”.

Mjeshtër Dīnānī: Po, shfaqja në njeriun e qenies së dukshme të të Vërtetit të Madhëruar. Pra në këtë trupin që hyn nën tokë gjendet shfaqja e të Vërtetit të Madhëruar. Pra shfaqja e plotë e të Vërtetit të Madhëruar. Kjo është dëshmia, dëshmia, ose shikimi me urtësinë. Ashtu siç e kemi bërë të ditur dhe më parë, nëse një njeri nuk ka arritur në urtësinë ai nuk është dëshmitar, dëshmia, ose shikimi është prania në sytë e të Vërtetit të Madhëruar. Kemi thënë se fjala “shehādet” do të thotë dëshmi, ose shikim.

Shumë mirë por çfarë është “shuhūdi” (dëshmia, rënia dëshmor, ose shikimi)?! Kjo nënkupton shikimin e mbiemrave, bukurisë dhe zemërimit të të Vërtetit të Madhëruar. Shikimi është një vend i “fenā”-së (qenies bashkë me Allāhun). Shikimi është prania në sytë e të Vërtetit. Ky është kuptimi i rënies dëshmor. Dëshmori është një kujdestar i plotë dhe i nderuari Prijës (p.m.t.) është një dëshmor i vërtetë. Ai është dëshmori i udhës së Allāhut, i udhës së njerëzimit dhe i udhës së drejtësisë.

Larixhānī:

Xhemāl-ē jār nedāred niḳāb u perde velī,
Gobār-ē reh benshān ta naḍḥar tavani kerdi.

Në fytyrën e bukur të të dashurit nuk ka mbulesë fytyre dhe perde por,
Hiqe pluhurin e udhës që të mund ta shohësh atë.

Kështu që duhet hequr pluhuri i asaj udhe, duhen hequr ato mbulesa që pengojnë shikimin e Tij.

Mjeshtër Dīnānī: Pluhurat e paditurisë, egoizmit, epshit, joshjes, kryelartësisë, mendjemadhësisë dhe qenies fir‘āūn... Hiqi këto dhe atëherë mund të shohësh bukurinë e të Vërtetit të Madhëruar.

Larixhānī: Mjeshtër, ju cekët një pikë shumë të bukur për Allāhun dhe çështjen e historisë. “Insānu’l-kāmili” (njeriu i plotë) nuk i përket as të djeshmes, as të sotmes dhe as të nesërmes. Ky është një rregull shumë i bukur. Vallë përse i nderuari imzot Prijës i Besimtarëve ‘Alīu (p.m.t.) bëhet fjalë si një “insānu’l-kāmili” (njeri i plotë) nga ana e urtakëve?! Vetë imzot ‘Alīu (p.m.t.) e shikon këtë në dëshminë (rënien dëshmor) të tij. Pra një njeri që është dukja e shfaqjes së Allāhut nuk ka të djeshme, të sotme dhe as të nesërme. Ai i përket të tëra kohërave.

Tani pyetja ime është kjo: “Vallë përse imzot Prijës i Besimtarëve (p.m.t.) e ka përsosur këtë shfaqje me rënien e tij dëshmor?! Kështu që dhe në histori i dërguari i Allāhut, i ka dhënë atij fjalën për rënien dëshmor dhe kur Ibn Mulxhemi e goditi këtë të fundit me shpatën e tij - për këtë arsye ai tha: “Unë betohem në Zotin e Ke‘abesë që shpëtova”.

Mjeshtër Dīnānī: Po, përsëris se ka një numër të madh çështjesh në çështjen e rënies dëshmor të Prijësit (p.m.t.). Pak më parë ju lexuat një fjali të tij: “Betohem në Zotin e Ke‘abesë që shpëtova”. Kjo është një epërsi e madhe. Kjo është një rendje për takimin me Zotin e tij. Kjo është një qenie i përgatitur me kuptimin e plotë të fjalës në dukjen e të Vërtetit të Madhëruar. Ai thotë: “Unë betohem në Zotin e Ke‘abesë se arrita në një epërsi të madhe”.

Një pikë tjetër në lidhje me rënien dëshmor të tij është kjo: “Ai është dëshmori i udhës së drejtësisë, ai është dëshmori i udhës së njerëzimit. Ai ka rënë dëshmor nga ana e prapambetjes, ngrirjes së mendimit dhe kokëngurtësisë. Ibn Mulxhemi është dukja e “taḥaxhxhūrit” (kokëngurtësisë), dukja e paditurisë, dukja e ashpërsisë (ngurtësisë) dhe errësirës, në atë fatzi që iu ishte errësuar zemra nuk kishte asnjë grimcë të dashurisë dhe ndjenjës.

I nderuari Prijës (p.m.t.) që është dukja e bukurisë, dashurisë, njerëzimit, dukjes së bukurisë dhe zemërimit të të Vërtetit të Madhëruar; ka rënë dëshmor nga dora e një njeriu që është dukja e fatit të zi, ngurtësisë, paditurisë, marrëzisë. Ky është një mësim për t’u marrë shembull nga njerëzimi. Kjo është një pjesë e mahnitshme në aspektin e historisë së njerëzimit.

Larixhānī:

Der khun shēnā numūden ithbāt-ē ashḳ u khishīst,
Ver ne bē harf u de’vā, dilber ke rā pezired.

Notimi në gjak është dëshmia e dashurisë dhe vetes,
Nuk është fjalë dhe pretendim, i dashuri kë pranon.

Kjo tregon se urtësia islāme që mbështetet në Ḳur’ānin Famëlartë, në veprën me titull: “Nahxhu’l-Belagati” (Arti i Oratorisë) dhe Ehli Bejtin është një urtësi shoqërore, nuk është një urtësi pajtuese por një urtësi shoqërore.

Mjeshtër Dīnānī: Në atë urtësi nuk ka një pajtim në atë kuptim. Edhe nëse ka një pajtim në urtësi, “sejru’s-sulūku” (udhëtimi i përmirësimit shpirtëror) është një pajtim disa ditor. Urtësia ose urtaku nuk mund të qëndrojnë të ndarë nga populli. Ashtu siç bëra të qartë njeriu jeton në histori, jeton bashkë me popullin. Njeriu si natyrë është një qenie shoqërore. Kuptimi i urtësisë është gjetja e udhës së të Vërtetit brenda popullit. Ai nuk duhet të mbytet në kohën dhe vendin e të Vërtetit, ai duhet ta gjejë udhën e të Vërtetit në mesin e popullit.

Larixhānī: Shumë mirë mjeshtër, me lejen tuaj si fillim le të bëjmë një pushim të shkurtër dhe do të vazhdojmë pas tij...

 

***

Mjeshtër, ju cekët një pikë shumë të bukur. I nderuari Prijës (p.m.t.) është dëshmori i drejtësisë. Në fakt dhe drejtësia është shërbimi ndaj popullit. I nderuari Prijës (p.m.t.) megjithëse është maja e përsosjes dhe lartësive i shërben popullit të tij.

Ṣāḥib dili z medrese ‘amed be khanḳah,
Bēshkest ‘ahd-ē sohbet-ē ehl-ē ṭarīḳ rā.
Goftem mijān-ē ‘ālim u ‘ābid çē farḳ bud?!
Ta ikhtijār kerdi ez an in ferīḳ rā?!
Goft, ‘an gelim-ē khish bē der mi bord z meuxh,
V’in xhehd mi koned kē bēgired garīḳ rā.

Një njeri i zemrës erdhi nga shkolla në bashkësi,
Ai prishi zotimin e bisedës së njerëzve të udhës.
Unë thashë cili është dallimi mes dijetarit dhe adhuruesit?!
Që ti zgjodhe këtë palë dhe u ndave nga ata?!
Ai më tha: “Ai qilimin e tij po e shpëton nga valët”,
Kurse ky po mundohet që të shpëtojë të mbyturin.

Me fjalë të tjera imāmët deshën që të na shpëtonin nga padituria, dhuna, padrejtësia dhe trazira duke na zënë për dore. Shtoj se është një ngjarje e njohur kur Imām ‘Alīu (p.m.t.) po kalonte në një vend dhe vuri re një grua dhe një fëmijë që po përpiqeshin të bartnin ujë mbi supet e tyre, por nuk mundën ta bënin këtë si pasojë e dobësisë së tyre.

Kur gruaja kërkoi ndihmë nga ai, imāmi e shoqëroi atë deri në shtëpi dhe pa se gruaja kishte tre jetīmë. Kur e pyeti se çfarë i kishte ndodhur të atit të tyre, gruaja u përgjigj se kishte rënë dëshmor në Luftën e Ṣiffīnit.

I nderuari Prijës i Besimtarëve (p.m.t.) u hidhërua shumë dhe u ndikuar nga kjo gjendje shprehu me vete: “Si mund të jem i shkujdesur ndaj kësaj ndodhie?!” Ai çoi ushqime, ujë, hurma dhe i përmbushi të tëra nevojat e asaj dite në shtëpinë e saj. Kur gruaja po merrej me zënien e brumit për të bërë bukë, ai bëri gati furrën për ta ndihmuar atë. Kur furra po digjej ai afroi fytyrën e tij të bekuar në zjarr dhe tha: “Shijoje këtë dhimbje dhe mos u bëj më i shkujdesur më ndaj gjendjes së njerëzve që nuk kanë zgjidhje”.

Një njeri që kishte ardhur në këtë botë në shtëpinë e Allāhut, natyrisht se do të ishte me i ndjeshëm dhe do të merrej më shumë, me shqetësimin e njerëzve të privuar. Kjo dukuri tregon interesimin e thellë të imāmëve të Ehli Bejtit ndaj klasave të privuara të njerëzve.

Tani pyetja ime është kjo: “Imzot Prijës i Besimtarëve (p.m.t.) është një “insānu’l-kāmili” (njeri i plotë) këtë e rrëfejnë të tërë. Gjithashtu dhe Meulānā e sqaron këtë në mënyrë shumë të bukur. Kur ‘Amr Ibn ‘Abdiueddit iu ngrit perdja e mohimit dhe dyfytyrësisë nga sytë në Luftën e Hendekut ai shikoi se një dritë po pasqyrohej në të.

Ej ‘Alī kē xhumle aḳl u didei,
Shem’e-jē vagu ez ançē didei.

O ‘Alī! Ti je e tërë mendja dhe mendimi,
Rrëfena një pjesë të asaj që ke parë.

 

Ja tu vagu ançē aḳlet jafte,
Ja bēgujem ançē ber men tafte.

Ose rrëfena se ke gjetur mendjen,
Ose të them unë se çfarë më pasqyrohet.

Këto janë gjërat që thuhen në çështjen e personalitetit të Prijësit të Besimtarëve (p.m.t.). Mirëpo Imām ‘Alīu (p.m.t.) e sheh veten si një rob tejet të vogël kundrejt Allāhut. Çfarë të fshehte ka mes “insānu’l-kāmilit” (njeriut të plotë) dhe Allāhut?!

Mjeshtër Dīnānī: E fshehta është një fjalë e vetme. Ashtu siç recitohet dhe në poezinë  Meulānës që lexuat pak më parë: “O ‘Alī! Ti je e tërë mendja dhe mendimi”. Mendimi do të thotë largpamësia. Pra ti je mendje dhe largpamësi. Largpamësia është dëshmi, shikim. Ja pra kjo është e fshehta. Mendja duhet të jetë një mendje hyjnore dhe e plotë.

Përftimi i mendjes, është konceptimi dhe urtësia. Përftimi i konceptimit të madhështisë së të Vërtetit të Bekuar dhe të Madhëruar është përulësia, thjeshtësia. Përftimi i përulësisë është bindja dhe adhurimi. Përftimi i bindjes dhe adhurimit është qëndrimi zgjuar gjatë netëve. Në një poezinë e tij Shehrijāri përshkruan si më poshtë:

Fexhr ta sine-ji ‘afāḳ shēḳāft,
Çeshm-ē bidār-ē ‘Alī khofte ne jāft.

Agimi kishte gjoksin e horizonteve,
Syri i zgjuar i ‘Alīut nuk gjeti gjumë.

Qëndrimi zgjuar i të nderuarit imzot (p.m.t.) gjatë netëve, lutjet dhe përgjërimet e tij të natës, madje dhe rrëfimi i shqetësimit të tij puseve... I nderuari ‘Alī (p.m.t.) ishte aq i shqetësuar sa shqetësimin e tij ua rrëfente puseve. Sa e dhimbshme është kjo, çfarë lljo gjëje është kjo?!

Shumë mirë por çfarë do të thotë rrëfimi i shqetësimit të tij puseve?! Rrëfimi i shqetësimit të tij puseve është shumë kuptimplotë. Vallë a është pusi një bashkëbisedues?! Ky është një nënkuptim, një metaforë, një shenjë dhe një dëshmi rreth qenies robër të njerëzve në epokën e të nderuarit Prijës (p.m.t.).

Ai ishte një mendje e plotë; ai ishte një mendje dhe largpamësi e plotë. Ai i cili ishte dukja e mendjes dhe largpamësisë dhe përsosja e mendjes dhe largpamësisë, si mund të ishte ballë përballë me njerëzit?! Me të paditurit...

Ja pra Ibn Mulxhemi ishte njëri nga shembujt më të qartë të errësirës, paditurisë dhe kokëngurtësisë. Ai nuk ishte në udhën e drejtë, ai nuk bindej me asnjë dëshmi logjike, ai nuk ua vinte veshin asnjë fjale. Ai ishte rob i paditurisë dhe fanatizmit të tij dhe ai ishte vetëm njëri nga këto stereotipe.

Sqarimi i shqetësimit të tij puseve, nënkupton se ai do të thotë: “Nuk kam asnjë që t’u vërë veshin fjalëve të mia”. Këto të paditur nuk i dëgjonin më fjalët. Këta ishin brenda “xhehlu’l-murekkebit” (paditurisë së thellë). “Xhehlu’l-bāsiṭi” (padituria e thjeshtë) në asnjë mënyrë nuk është e metë. “Xhehlu’l-bāsiṭi” (padituria e thjeshtë) është e pafajshme; sepse nuk njeriu nuk di dhe nuk e di se nuk di. Për këtë arsye ai mund të mësojë dhe mund të ndërmarrë masa.

Ajo që është e rrezikshme është padituria që shkaktoi rënien dëshmor të të nderuarit ‘Alī (p.m.t.), pra “xhehlu’l-murekkebi” (padituria e thellë); sepse ata ishin mendjemëdhenj, e shikonin veten si njerëz që e njihnin veten, por në të vërtetë ishin të paditur. Ata as që ua vinin veshin fjalëve të thëna. Për shembul ata nuk i dëgjonin fjalët e të nderuarit Prijës (p.m.t.) dhe ai i hidhëruar shkonte dhe ua rrëfente shqetësimin e tij puseve. Shqetësimi i të nderuarit imzot (p.m.t.) është i përhershëm deri në Ditën e Ḳijjāmetit.

Psherëtima dhe vajtimi i Prijësit të Besimtarëve do të jehojë në mbarë kohërat dhe vendet për ata njerëz që kanë shqetësime dhe ata njerëz që kanë veshë për të dëgjuar të vërtetën. Psherëtima e tij do të jehojë në histori deri në Ditën e Ḳijjāmetit. Ai ishte zëri i drejtësisë dhe ishte dëshmori i udhës së drejtësisë. Udha e të nderuarit imzot (p.m.t.) ishte udha e drejtësisë, udha e njerëzimit, udha e dashurisë së njerëzimit.

Por për fat të keq njerëzit e epokës së tij nuk kishin fuqi për këtë. I nderuari Prijës (p.m.t.) ishte mishërimi, ose trupëzimi i “‘aḳlanījjetit” (logjikës, racionalizmit). E thënë ndryshe ai ishte qendra e rrethit. Çdo rreth gjeometrik ka një qendër dhe rrezen. Në mes është qendra, rrezja përfshin dhe qendrën.

Ndërsa në botën e urtësisë gjendja është e kundërta e kësaj. Kurse në rrethin e urtësisë rrezja nuk e përfshin qendrën, qendra përfshin (rrethon) rrezen. Kuptimi në botën e mendjes dhe urtësisë, qendra përfshin “muḥīṭin” (përfshirësin) në urtësinë, logjikën dhe qendrën në rrethin e qenies së botës së njerëzimit, dukja e plotë e të cilave është i nderuari Prijës (p.m.t.). Pra qendra rrethon rrezen e rrethit.

Shumë mirë por çfarë do të thotë kjo?! Ka një botë të “‘ilmit” (diturisë) dhe një botë të “me‘alūmit” (të diturës). “‘Ālimi” (dijetari) dhe “me‘alūmi” (e ditura) në një këndvështrim janë bashkë sepse dijetari nuk është i ndarë nga e ditura. Mirëpo rrethi shpirtëror në botën e urtësisë është dituria; ndërsa në rrethin e gjeometrisë është e ditura. Nëse ju nuk shikoni diturinë por shikoni të diturën, atëherë rrezja e rrethit përfshin qendrën. Por nëse shikoni diturinë atëherë qendra përfshin rrezen.

Vallë a e përfshin dituria të diturën apo e ditura përfshin diturinë?! Nuk ka dyshim se dituria e përfshin të diturën, ja pra ky është rrethi shpirtëror. Qendra është dituria. I nderuar Prijës (p.m.t.) është mbarë mendja dhe largpamësia. Pra ai është dukja e plotë e urtësisë hyjnore, është modeli i njerëzimit.

Mësimet e tij, fjalët e tij, sjelljet e tij, rënkimet e tij të natës, adhurimet e tij, dashuria e tij ndaj Allāhut, sjellja e tij ndaj njerëzve...  Janë aq shumë dukje të drejtësisë sa këtë lërmëni që ta sqaroj me një shembull historik.

I nderuari ‘Alī ishte në gjyq me dikë. Gjyqtari i drejtohet atij duke i thënë: “O Ebū Ḥasān”. Për këtë arsye i nderuari ‘Alī nxehet. Kështu që gjyqtari e pyeti: “Përse u nxeve o Prijësi i Besimtarëve?!” ‘Alīu (p.m.t.) ia ktheu kështu: “Përse mua m’u drejtove me nofkën (ofiqin) time, kurse atij iu drejtove me emrin e tij të rëndomtë?! Ne jemi dy palë që kemi një çështje në këtë gjykatë. Si rrjedhojë duhet të na shikosh të dyve me të njëjtin sy. Mua m’u drejtove me nofkën time si një shenjë repekti, ndërsa atij iu drejtove me emrin e tij të zakonshëm. Kjo nuk është drejtësi”. Ja pra ky është modeli i njerëzimit.

Larixhānī: Pra ju këtë drejtësinë, e shikoni si një pasojë të urtësisë.

Mjeshtër Dīnānī: Natyrisht se po... Vallë a mund të ketë drejtësi nëse nuk ka urtësi?! Drejtësia pa urtësi, nuk është drejtësi, nuk është gjë tjetër përveç se një përrallë. Nëse një njeri megjithëse shtron pretendimin e drejtësisë,nuk është njeri i urtësisë, ai është duke rrëfyer vetëm një përrallë, madje ai është i metë. Vallë a mund të flitet për drejtësinë në mungesë të qenies njeri i urtësisë?! Vallë a mund të njihet drejtësia?! Një njeri që nuk zotëron urtësinë, nuk mund ta njohë drejtësinë. Çdo gjë është në shkallën e ndriçimit të urtësisë.

Kjo fjalë që i nderuari Prijës (p.m.t.) e ka thënë në gjykatë, duhet të jetë një model për gjyqtarët e botës lindore dhe perëndimore. Pohojmë se qëndrimi i paanë i njeriut në gjykatë, mospërfshirja e tij ndaj ndjenjave të dashurisë dhe zemërimit, qëndrimi i tij i pavarur ndaj qëndrimit politik dhe partiak, qëndrimi i tij larg ndaj interesave dhe përfitimeve monetare, si dhe dhënia e gjykimit të tij në mënyrë të pavarur është tejet e vështirë.

Gjithashtu dhe në gjykatat tona gjendet një figurë përfaqësuese. Një njeri që mban një peshore në dorë dhe i ka sytë e mbyllur, pra është i verbër. Verbëria e tij tregon paanshmërinë, pra ai nuk shikon në asnjë anë dhe jep një gjykim të paanshëm. Kjo është drejtësia shoqërore. Unë e kam thënë dhe më parë dhe këtu po e përsëris dhe njëherë.

Një qëndrim i drejtë shoqëror arrihet në sajë të urtësisë. Nëse njeriu nuk zotëron urtësinë, ndërgjegjjen, diturinë, atëherë as lidhjet e tij shoqërore nuk do të jenë të mira. Dhe nëse ai bën fjalë për drejtësinë, e tija nuk është drejtësi. E tija përbëhet vetëm nga fjalët.

Kuptimi i drejtësisë bëhet me anë të mendjes dhe urtësisë. Sidomos nëse urtësia, është një urtësi hyjnore, atëherë shfaqet hem kuptimi i drejtësisë hem sillet me drejtësi. Ja pra i nderuari Prijës (p.m.t.) ishte dukja e një drejtësie të tillë.

Larixhānī: Pra përsosja e urtësisë së tij është shfaqur në mbarë fushat e jetës.

Mjeshtër Dīnānī: Po, e thënë ndryshe drjetësia është pasoja e urtësisë dhe ndërgjegjjes. Pra ata njerëz të cilët nuk kanë një ndërgjegjje në kuptimin e plotë dhe nëse do të bëjnë fjalë për drejtësinë, rishtas ata nuk mund ta dinë së çfarë është drejtësia. Tani disa shkolla trumpetojnë me të madhe drejtësinë. Për shembull marksistët për vite e vite me radhë trumpetuan me të madhe drejtësinë, por e tyrja nuk ishte drejtësi. Kështu që sistemi i tyre nuk mundi të vazhdonte, ai u rrëzua dhe shkoi. Jeta është e mbështetur në një bazë të arsyetimit të drejtë; nëse nuk ka një arsyetim jeta është e metë.

Larixhānī: Krahas kësaj madhështie të madhe të të nderuarit ‘Alī (p.m.t.), sërish ai ishte i etur ndaj urtësisë. Pra gjëja që ai nuk mund të ngopej ishte burimi i “me‘arifetu’ll-llāhut” (urtësisë hyjnore).

Mjeshtër Dīnānī: Gjëja e vetme që njeriu nuk mund të ngopet është “me‘arifetu’ll-llāhu” (urtësia hyjnore). Njeriu ngopet me udhqim, ngopet me ujë, njeriu ngopet me shumë gjëra, megjithatë nuk ngopet kurrë me urtësi. Ashtu siç kemi “ḥixhābātu’ḍḥ-ḍḥulmānījje” (mbulesat, pengesat e errëta), kemi dhe “ḥixhābātu’n-nūrānījje” (mbulesat, pengesat e dritës). Kur mbulesat e errëta tërhiqen mënjanë, kësaj herë shfaqen mbulesat e dritës dhe këtë herë për të hequr mbulesat e dritës duhet të arrijmë në minierën e dritës.

Larixhānī: Mjeshtër, në këtë natë çdo njeri kërkon diçka me lutje dhe me adhurim nga Zoti. Pra në një pikëpamje e vërteta e Natës së Ḳadrit është e kyçur, e ndërthurur me Imām ‘Alīun (p.m.t.). Po ju si një njeri që ka përshkuar fushat e filozofisë dhe urtësisë çfarë kërkoni nga Ai në këtë natë?!

Mjeshtër Dīnānī: Epo u flijoftë shpirti ynë për Të, unë do të kërkoj që të më dhurojë dhe mua nga posti i lartë i imzot ‘Alīut (p.m.t.), të bëhem bashkëudhëtari i tij i udhës ku ai është udhëtari i përmirësimit shpirtëror. Kjo është dëshira dhe kërkesa ime e zjarrtë.

Larixhānī: Me të vërtetë në këtë fushë nuk ka një kufizim. Në parathënien e veprës së tij Ibn Ebī Ḥadīd Mu‘tezilī shkruan si vijon: “O ‘Alī! Unë jam i dashuri yt. Zemrën time, fenë time e humba tek ti. Unë e di se nuk do të shpëtoj shëndoshë e mirë nga kjo dashuri dhe do të bëhem dëshmori i dashurisë tënde”.

Imām Shāfi‘īu shprehet kështu: “Nëse dashuria e ‘Alīut e bën njeriun rāfiḍī, o ju njerëz dhe xhinnë dëshmoni se unë jam rāfiḍī”.

Kurse i nderuari imzot (p.m.t.) është lutur kështu: “O Allāhu im! Jepmë dy sy që pikojnë lotë si shi”.

Mjeshtër Dīnānī: Pra jepmë dy sy me njërin të shoh bukurinë Tënde dhe me tjetrin të shohzemërimin Tënd. Ja pa kjo është e fshehta e dy syve. أَلَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَيْنَيْنِ وَلِسَانًا وَشَفَتَيْنِ” “Elem nexh‘al lehu ‘ajnejni, ue lisānen ue shefetejni?!” (A nuk i dhamë atij dy sy, një gjuhë dhe dy buzë?!) (Beled, 8, 9)Ja pra këto janë dy sytë që kërkonte i nderuari ‘Alī (p.m.t.), i cili dhe i kishte këto dy sy. Allāhu është syri i tij që sheh, dora e tij që prek. Syri i tij është syri i Allāhut, gjuha e tij është gjuha e Allāhut, veshi i tij është veshi i Allāhut, fytyra e tij është fytyra e Allāhut dhe dora e tij është dora e Allāhut. (duke u mbështetur në kuptimin e ḥadīthit se besimtari duke falur namaze “nāfile” (vullnetare) afrohet aq shumë me Allāhun, sa bëhet syri i tij që sheh dhe dora e tij që prek: Media e Lirë)

Larixhānī: Këto thuhen në veprën e tij me titull: “Khuṭbetu’l-Bejjāni” (Fjalimi i Sqarimit).

Mjeshtër Dīnānī: Po, vepra me titull: “Khuṭbetu’l-Bejjāni” (Fjalimi i Sqarimit), është një khuṭbe (fjalim) autoritar.

Larixhānī: Po mjeshtër, ju na çuat në majat e shpresës dhe përgjërimit të të nderuarit imzot (p.m.t.). Ai me të vërtetë është oqeani i kuptimit dhe urtësisë. Dhe ne dëshirojmë nga Allāhu që të kemi fatin të kemi pjesë në zemrat tona kujdestarinë e përsosjeve të urtësisë së të nderuarit imzot (p.m.t.).

Ba saba der çemen-ē lāle seher mi goftem,
Kē shehīdān-ē kiend in hemē khunīn kefen?!
Goft Ḥāfiḍḥ, men u to maḥrem-ē īn rāz neīm,
Ez mej-ē la’l ḥikajāt kon ve shīrīn dehenān.

Në kohën e mëngjesit në kopështin e tulipanëve po flisja me flladin e mëngjesit,
Unë pyeta se dëshmorët e kujt janë kaq shumë të vdekur me qefinë të përgjakur?!
Tha Ḥāfiḍḥi unë dhe ti nuk e zotërojmë këtë të fshehtë,
Eja dhe rrëfena verën e kuqe dhe gjuhët e ëmbla.

Larixhānī: Shumë mirë, kjo u bë një çështje mjaft e bukur,por fatkeqësisht dhe koha e programit tonë mbaroi. Urojmë që ndjekësit tanë të dashur të kenë mbetur të kënaqur, të cilët ne i falenderojmë. Me dëshirën se do të takohemi në një tjetër program, iu themi mirëmbetshi së bashku me mjeshtrin tonë të nderuar.



Burimi : Medya Şafak