Ibrāhīmī Dīnānī: Mësimet E Methneuīut (Pjesa E Nëntëmbëdhjetë)

nga Ibrahimi Dinani | Publikuar në Gus. 4, 2022, 12:46 a.m.

Njëra nga çështjet ku njerëzit nuk janë të vetëdijshëm është se çështjet kryesore, themelore nuk janë asnjëherë të dukshme. Shikoni unë po them një gjë gjithëpërfshirëse, të përgjithshme. Pra çështjet themelore nuk janë asnjëherë të dukshme. Gjërat që janë të dukshme në fakt nuk janë shumë gjëra bazike. Po ilustroj një shembull vetëm nga trupi, fundja nuk po bëj fjalë për shpirtin që nuk shihet, po bëj fjalë vetëm për trupin. Nëse ju do të shikonit të madhin Sokrat që është ulur me një njeri të paditur, rishtas ju do të shikoni thjesht dhe vetëm dy trupa lëndorë. Ju nuk jeni në gjendje që të mund të shikoni mendimin e Sokratit.

Ismā‘īl Menṣūrī Larixhānī: Me emrin e Allāhut, Gjithëmëshirshmit, MëshirëplotitPërshëndetje shikues të dashur, ndjekës të çmuar dhe ndjekës të përhershëm të programit të urtësisë. Ne iu shprehim falenderimet tona nga zemra për dashurinë, interesimin, ndjekjen me udhë të ndryshme të programit tonë dhe në veçanti të krijimit të kontaktit me ne. Ne jemi shumë të lumtur dhe sado që ta falenderojmë Allāhun e Lartësuar për zënien e rrënjëve kaq të thella, të rrënjosura në thellësitë e popullit tonë të njohurisë islāme dhe urtësisë īrāniane, burimi i të cilave është Ḳur’āni Famëlartë dhe Ehli Bejti rishtas është e pakët...

Hapësira e zemrës u mbush aq shumë me mikun sa,

Nuk mbeti për mendimin tim vend brenda meje.

Mbushe ḳadenë se unë në shtetin e dashurisë,

Ndonëse jam i moshuar jam një i ri me fat.

Ashtu siç e dini dhe ju ne kemi disa programe që po bëjmë fjalë dhe jemi zhytur në detin e veprës me titull: “مثنوي معنوي” “Methneuī’l-Me‘neuī” (Dyvargëshit Shpirtërorë) e mistikut, poetit, ṣūfistit dhe të urtit të madh Meulānā Xhelāluddīn Rūmīut. Fillimisht ne iu shprehim falenderimet tona bashkë me mjeshtrin e nderuar si pasojë e interesimit, mendimeve dhe këshillimeve të shfaqura nga ana juaj. Ne jemi duke përfituar shumë nga mesazhet tuaja dhe jemi duke përfituar nga sqarimet e mjeshtrit tonë të nderuar. Qëllimi ynë në këtë program është mundësia e dhënies së përgjigjes pyetjeve tuaja në fushën e diturisë, njohurisë, urtësisë dhe në çështjen e urtësisë së Islāmit dhe Ḳur’ānit Fisnik që është një oqean i paanë.

Ne hetuam konceptet dëshmuese, mendore, shikuese, shqisore. Më pas erdhëm në këtë çështje. I madhi Meulānā krahas besimit të rolit të mbarë këtyre koncepteve, rishtas i sheh ata si të paaftë në çështjen e konceptimit të të vërtetave dhe arritjes së urtësisë.

Atëherë ç’është dashuria, deti i asgjësë,

Këmba e mendjes është e thyer atje.


Ah sikur qenia të kishte gjuhë dhe

Të hiqte, të ngrinte perdet e qenieve (të kishte nxjerrë të vërtetën në pah).

 

O fryma e qenies, ç’të thuash rreth saj,

Dije se ke mbuluar dhe një perde tjetër mbi të.

 

Gjëma e konceptimit të saj është fjala dhe gjendja,

Nuk ka mundësi që të lahet gjaku me gjak.


I njohuri Meulānā ashtu siç ka bërë të ditur në këtë poezi, ai i shikon “ḥālin ue ḳālin” (gjendjen dhe fjalën) si njërën nga gjëmat e konceptit. Megjithatë në këtë program duam të bëjmë fjalë për një gjëmë tjetër që është çështja e ḳijāsit (krahasimit). Ḳijāsi (krahasimi) është një çështje e rëndësishme të cilën ai e ka sqaruar me një rrëfim.

Ky është rrëfimi i papagallit dhe baḳḳāllit (tregtarit të pakicës). Papagalli derdh vajin, kur baḳḳālli hap derën dhe hyn brenda ai shikon se të tërë vajrat në dyqan janë derdhur. Ai e godet papagallin në kokë dhe atij i bien të tëra puplat.

Baḳḳālli mërzitet, shqetësohet për këtë gjest, sepse tanimë ai papagalli me zë të bukur po hesht. Në të çast hyn një dervish qeros në dyqan. Vazhdimi i rrëfimit tregohet kështu në veprën me titull: “Methneīu” (Dyvargëshit):

Papagalli nisi të fliste si të mençurit në atë çast,

Ai i bërtiti “hej filān” dervishit.


O qeros përse u përzieve me qerosët?!

Apo mos vallë dhe ti ke derdhur shishen e vajit të bajames?!

Njerëzit ia krisën të qeshurës për shkak të këtij krahasimit të tij,

Sepse papagalli e kishte pandehur të zotin e khirḳës (trikos së leshit) si vetja.

Mos e krahaso me veten punën e njerëzve të dëlirë,

Edhe nëse fjala “shīr” (në kuptimi e luanit) të jetë e njëjtë me fjalën “shīr” (në kuptimin e qumështit) në shkrim.

Meulānā hyn në çështjen ḳijāsit (krahasimit) me këtë poezi. Ai ç’është e vërteta me këtë poezi citon si më poshtë, duke treguar një çështje të rëndësisë jetike:

E mbarë bota u shmang me këtë shkak,

Shumë pak nga “‘abdālët” (dervishët endacakë) arritën në ndërgjegjjen e të Vërtetit.

Ata menduan se janë në një shkallë të njëjtë me të dërguarit,

Apo pandehën se dhe kujdestarët janë si vetja.

Mjeshtër Dīnānī: Me emrin e Allāhut, Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit. Bëj të ditur se ashtu siç cekët dhe ju kjo është një çështje shumë e rëndësishme për të cilën ka folur Meulānā. I nderuari Meulānā me këtë jep shembullin më të bukur të qortimit të ḳijāsit (krahasimit) kur kumton: “Njerëzit ia krisën të qeshurës për shkak të këtij krahasimit të tij”. Ky ḳijās (krahasim) me të vërtetë është qesharak. Sepse papagalli kishte derdhur shishen e vajit të bajames dhe atij i kishin rënë të tëra puplat duke u bërë qeros si pasojë e ngrënies së dajakut. Dhe kur një dervish qeros hyri brenda ai i krahasoi me veten dhe i drejtoi pyetjen: “Apo mos vallë dhe ti ke derdhur shishen e vajit të bajames?!” Domethënë ia kishte pandehur se çdo njeri qeros kishte derdhur shishen vajit të bajames si vetja.

Kjo çështje në të cilën Meulānā na tërheq vëmendjen është një çështje shumë e rëndësishme. Unë dua të paraqis një historik të shkurtër lidhur me fjalën ḳijās (krahasim). Sigurisht se qëllimi im nuk është tregimi i historisë, por kam dëshirë që të kuptohet çështja e Meulānës. Miratoj se fjala ḳijās (krahasim) bart një kuptim të ndryshëm në terminologjinë e të urtëve dhe racionalistëve dhe bart një kuptim të ndryshëm në gjuhën e përgjithshme të popullit.

Madje juristët shī‘ītë e pranojnë ḳijāsin (krahasimin) si të kotë, të pavlerë. Gjej rastin për të nënvizuar thënien e njohur se iblīsi i mallkuar është i pari që ka bërë ḳijās (krahasim). Shprehem kështu sepse iblīsi i mallkuar është i pari që iu drejtua, përdori kijasin duke thënë: قَالَ مَا مَنَعَكَ أَلَّا تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُكَ ۖ قَالَ أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِي مِنْ نَارٍ وَخَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ” “Ḳāle mā mene‘ake el’lā tesxhude idh emertuke ḳāle ene khajrun minhu khalaḳteni min nārin ue khalaḳtehu min ṭīnin” ((Allāhu) Tha: “Çfarë të ndaloi, pengoi ty të bësh sexhde, të përkulesh kur të urdhërova?!” (Iblīsi) tha: “Unë jam më i mirë se ai, më krijove nga zjarri dhe e krijove atë nga balta, dheu). (Sūre E‘rāf, 12)

Ḳijāsi (krahasimi) që bëri shejṭāni i mallkuar, që i dolën kundër juristët shī‘ītë, që e preku Meulānā dhe që është i njohur në adetet, doket, traditat e popullit në përgjithësi, në logjikë, racionalizëm përmendet si “temthīl” (shëmbëllim). Ne kemi tri udhë në çështjen e diturisë së diçkaje në manṭiḳ (logjikë, racionalizëm). Njëra nga këto është istikrāja (gjithëpërfshirja, qëndrueshmëria), e dyta është temthīli (shëmbëllimi) dhe e treta është burhāni (dëshmia, fakti).

Istikrāja është një gjë që ka një anë statistike. Ju mund t’i hulumtoni një, dy, pesë, dhjetë, njëqind ose njëmijë herë hollësitë e një gjëje në istikrā. Masa, pjesa më e madhe e diturisë, shkencës së ditëve të sotme është e mbështetur në istikrā. Ju e hulumtoni, bëni me dhjetra eksperimente mbi një qenie fjala vjen mbi një bimë, më tej jepni një gjykim në lidhje me ndikimin që keni diagnostikuar në të. Në këtë mënyrë ju arrini në një përfundim me udhën e istikrasë dhe e hidhni sipas saj hapin. Sepse ka gjasa që e keni provuar njëmijë herë dhe keni parë këtë ndikim.

Çështja “nëse istikrāja është apo nuk është ḥuxhxhet (dëshmi), si është ḥuxhxhet (dëshmi) dhe vallë a është istikrāja një ḥuxhxhet në vetvete, ose ne duhet ta kthejmë, shndërrojmë në ḳijās (krahasim) atë në përfundim” është një çështje e veçantë në të cilën ne nuk po hyjmë në këtë çast. Përsërisim se po udha e parë është istikrāja (gjithëpërfshirja, qëndrueshmëria).

Udha e dytë është temthīli (shëmbëllimi). Kjo do të thotë se ju shikoni një veçori tek qenia dhe e bëni atë veçori të vlefshme dhe tek qeniet e tjera meqenëse e shikoni dhe tek to. Për shembull vetë juristët sjellin këtë shembull në jurisprudencë: “Vera është ḥarram (e ndaluar). Por përse është e ndaluar?! Sepse vera është dehëse”. Tani le të themi se ju keni gjetur një bimë apo një pije që është dehëse por nuk është verë, madje kjo mund të jetë në një gjendje të gaztë, të lëngët ose të ngurtë ose në një gjendje, mënyrë tjetër... Në këtë pikë lind pyetja: “Vallë a mund ta quajmë të vlefshme veçorinë dehëse të verës dhe për atë bimë ose pije e cila nuk është vetë verë, ndonëse ajo ka një veçori dehëse si vera?!”

Thuhet se nuk ka ḥuxhxhetu’t-temthīli (dëshmi shëmbëllimi) në jurisprudencë dhe se nuk mund ta bëjmë këtë. Pra kjo verë e cila bëhet nga lëngu i rrushit dhe ka veçori të caktuara është “khamr” (pije dehëse) dhe ḥarram (e ndaluar); por çështja “vallë a është ḥarram (e ndaluar) ajo bimë, gjë, pije, e cila ka veçori dehëse si vera ndonëse vetë nuk është vetë verë” është e debatuar, e diskutuar. Disa thonë se dehja nuk është diçka e mirë në vetvete etj. Kjo është një çështje e veçantë por ata nuk mund ta bëjnë këtë istidlāl (qenie dëshmi) duke u mbështetur në “khamr” (pijet dehëse). Ata sjellin dëshmi duke u nisur nga qenia dehëse e saj dhe shkaktimi i humbjes së ndërgjegjjes, vetëdijes së njeriut dukuri këto që janë të ndryshme nga kjo. Pra sidoqoftë ata nuk e shohin temthīlin (shëmbëllimin) si delīl (dëshmi).

Emri i kësaj në manṭiḳ (logjikë, racionalizëm) është temthīl (shëmbëllim) që nënkupton vënien e një pjese të veçantë ballë përballë me një pjese të veçantë. Ju shikoni një veçori tek një objekt i veçantë dhe kështu e bëni të vefshme atë dhe tek një pjesë tjetër e veçantë e ngjashme me të, ja pra kësaj iu thuhet temthīl (shëmbëllim) në logjikë, racionalizëm. Kurse në doket, traditat e popullit në përgjithësi kësaj iu thuhet ḳijās (krahasim). Në fakt kësaj dukurie iu thuhet gabimisht ḳijās (krahasim), sepse ky është temthīl (shëmbëllim).

Ndërsa për sa i përket burhānit (dëshmisë, faktit)... Pohojmë se po ka dhe një gjë që quhet “ḳijāsu’l-burhāni” (krahasimi i dëshmisë). Sqarojmë se në krahasimin e dëshmisë shkohet nga e përgjithshmja tek e veçanta. Për shembull deti është ujë dhe uji klasifikohet me simbolin kimik H₂O (uji përbëhet nga dy atome hidrogjen dhe një atom oksigjen). Tani ju kur gjeni një pikë ujë në një gotë ose në çdo lloj vendi mund të gjykoni se dhe kjo pikë ujë është H₂O.

Për shembull njeriu ka veçori të larmishme si çuditja, dëgjimi, e folura, nuhatja, prekja, e qeshura, shikimi, shijimi. Këta janë gjykime gjithëpërfshirëse rreth njeriut. Ju mund t’i quani të vlefshme këta gjykime gjithpërfshirëse, përgjithshme për çdo lloj njeriu që hasni në çdo lloj shteti, vendi apo ishulli. Pra gjykimi shkon nga e përgjithshmja në të veçantën. Ky është ḳijās (krahasim), ky ka pararoja; ky ka “kubrānë” (të madhen), “ṣugrānë” (të voglën), kjo është një çështje e veçantë dhe e gjatë, në të cilën nuk po hyj tani për tani.

Megjithatë ne mund ta themi me një fjali këtë si do që të jetë: ““Ḳijāsu’l-burhāni” (krahasimi i dëshmisë) është shkuarja nga e përgjithshmja në të veçantën. Kjo është patjetër e saktë, e vërtetë. Sepse një gjë që është e vlefshme për të përgjithshmen patjetër që është e vlefshme dhe për të veçantën. Temthīli (shëmbëllimi) është shkuarja nga e veçanta tek e veçanta. Kurse istikrāja (gjithëpërfshirja) është arritja në një gjykim të përgjithshëm. Kështu mund të përmblidhet shkurtimisht çështja. Ḳijāsi (krahasimi) që mistiku Meulānā bën këtu fjalë është temthīl (shëmbëllim). Ky i fundit nuk shërben si ḥuxhxhet (dëshmi) as në jurisprudencë dhe as në mendje.

Ju rikujtojmë se papagalli kishte ngrënë dru dhe ishte bërë qeros sepse kishte derdhur shishen e vajit të bajames. Si rrjedhojë papagalli mendonte, pandehte se secili që është qeros, ishte bërë qeros për shkak të derdhjes së shishes së vajit të bajames. Mirëpo një gjykim i veçantë nuk mund të përgjithësohet dhe për të tjerët. Kjo është arsyeja se ky në fakt është temthīl (shëmbëllim) dhe shëmbëllimi nuk shërben si ḥuxhxhet (dëshmi) as në jurisprudencë as në mendje dhe askund tjetër. Pra përsëris se në thelb ky është teshbīh (ngjashmëri, shëmbëllim) dhe shëmbëllimi nuk është ḥuxhxhet (dëshmi).

Poeti Meulānā teksa qorton ḳijāsin (krahasimin) këtu ai qorton temthīlin (shëmbëllimin) dhe nuk qorton ḳijāsu’l-burhānin (krahasimin e dëshmisë). Askush nuk mund ta kundërshtojë këtë të fundit. Mohimi i ḳijāsu’l-burhānit (krahasimit të dëshmisë) përkthehet si mohimi i mendjes. Për këtë arsye askush nuk mund ta mohojë atë. Krahas kësaj lajmërojmë se ḳijāsi (krahasimi) në kuptimin e temthīlit (shëmbëllimit), domethënë përgjithësimi i një gjykimi të veçantë me një gjykim tjetër të veçantë, natyrisht se është qortuar nga ana e mbarë zotërve të mendjes.

Gjithashtu dhe ṣūfisti Meulānā e qorton këtë dukuri këtu. Por fatkeqësisht shumica e njerëzve i drejtohen, paraqiten temthīlit (shëmbëllimit). Ka dhe njerëz që i drejtohen burhānit (dëshmisë) por për fat të keq ata janë të pakët në numër. Njeriu i cili është i vetëdijshëm për madhësinë e burhānit (dëshmisë) është i rrallë. Theksojmë se fatkeqësisht shumica e njerëzve i drejtohen, paraqiten temthīlit (shëmbëllimit) të qortuar nga Meulānā. E thënë ndryshe ata bëjnë teshbīh (ngjashmëri, shëmbëllim), ḳijāsu’n-nefsi (krahasimin e vetes), bëjnë ḳijāsin (krahasimin) që ka bërë iblīsi i mallkuar. Ata mendojnë se dhe të tjerët kanë pikërisht të njëjtën gjë që ata e kanë në vetvete. Ky është ḳijāsu’n-nefsi (krahasimin i vetes) dhe ai papagalli i gjorë, i mjerë bën ḳijāsu’n-nefsi (krahasimin e vetes). Them kështu sepse papagalli kishte ngrënë dru dhe ishte bërë qeros sepse kishte derdhur shishen e vajit të bajames. Si rrjedhojë papagalli mendonte, pandehte se secili që është qeros, ishte bërë qeros si pasojë e derdhjes së shishes së vajit të bajames.

Domethënë shumica e njerëzve e bëjnë shpesh ḳijāsu’n-nefsin (krahasimin e vetes). Një njeri mendon një gjë dhe pandeh se dhe tjetri mendon ashtu. Madje më e keqja është se ai njeri pandeh se ashtu duhet të mendohet. Filloj nga vetvetja, kur unë dua diçka mendoj se atë e duan të tërë dhe kur nuk dua diçka mendoj se atë nuk e duan të tërë. Pra mendoj se tërë janë si vetvetja. Madje madje më e keqja është se dua që të tërë të mendojnë si unë. Ja pra kjo është një gjë shumë më e keqe.

Nëse bëj kështu në fakt unë i ftoj të tërë tek vetvetja. Unë i ftoj të tërë që të mendojnë si unë. Ja pra kjo është pikërisht gjëja që qorton Meulānā dhe shtoj se çdo zot i mendjes duhet ta qortojë këtë.

Larixhānī: Mjeshtër i nderuar unë nuk pandeh se temthīli (shëmbëllimi) mund të merret shumë nga njerëzit. Madje pohoj se një mori çështjesh mund të zgjidhen me temthīlin (shëmbëllimin). Nëse më lejoni dua të lexoj disa dyvargësh të vetë Meulānës në këtë çështje dhe më pas të ngre pyetjen time. Njeriu këtu ndjen se është shfaqur një kundërshtim.

Ata menduan se ishin në një shkallë të barabartë me të dërguarit,

Ata pandehën se dhe kujdestarët janë si vetja.

Ata thanë si ata janë njerëz dhe ne jemi njerëz,

Si ata dhe ne jemi të varur nga gjumi dhe ushqimi.

Që të dyja llojet e bletës hëngrën nga i njëjti vend,

Por njëra bëri helm dhe tjetra bëri mjaltë.

Që të dy drerët hëngrën bar dhe pinë ujë,

Por njëri bëri bajga dhe tjetri bëri misk të pastër.

Që të dy kallamet pinë ujë nga i njëjti burim uji,

Por njëri u tha krejtësisht dhe tjetri u mbush me sheqer.

 

Gjenden me mijra gjëra që ngjajnë me njëra-tjetrën në këtë mënyrë,

Ti pikas dhe zbulo dallimin shtatëdhjetë vjeçar në gjirin e tyre.

 

Nga një vend buron vetëm ndyrësi,

Kurse nga vendi tjetër buron plotësisht drita e Allāhut.

 

Nga një vend lind kopracia dhe smira,

Ndërsa nga vendi tjetër lind drita e Allāhut që është Një.


I madhi Meulānā pasi vijon të ilustrojë këta lloj shembujsh rrëfen kështu më në fund:

Ata e krahasuan magjinë me mrekullinë,

Dhe pandehën se baza e ty dyjave është dredhia.

Magjistarët që mundoheshin të luftonin Mūsāin me kokëfortësi,

Morën në duar shkopinj si shkopi i tij.

Por ka një dallim të hollë mes këtij shkopi dhe atij shkopi,

Ka një largësi të madhe mes kësaj pune dhe asaj pune.

Tani pyetja ime është kjo: “Allāhu i Lartësuar e urdhëron të dërguarin e Tij (p.q.m.t.) që të thotë: “قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ” “Ḳul innemā ene besherun mithlukum” (Thuaj: “Nuk ka dyshim se dhe unë jam një njeri si ju). (Sūre Kehf, 110) Por nga ana tjetër ne e shikojmë këtë si temthīl (shëmbëllim) këtë dhe e hedhim poshtë. Pra duket sikur ka një kundërshtim këtu.

Mjeshtër Dīnānī: Jo, këtu nuk ka asnjë kundërshtim. Përkundrazi këta shembuj që ju sapo lexuat janë shembujt më të bukur, të cilët asgjësojnë kundërshtimin, madje në fund të fundit nuk ka asnjë kundërshtim. Po, miratojmë se ājeti i lartpërmendur ḳurānor thotë: قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ” “Ḳul innemā ene besherun mithlukum” (Thuaj: “Nuk ka dyshim se dhe unë jam një njeri si ju). I nderuari i dërguar i Allāhut (p.q.m.t.) është nga lloji njerëzor dhe tekefundit duhet të jetë dhe nga lloji njerëzor. Sepse nëse ai nuk do të ishte nga lloji njerëzor, atëherë nuk do të kishte mundur t’ia dilte mbanë.

Mirëpo ky ājeti i sipërcituar ḳurānor na e jep vetë përgjigjen duke bërë të ditur: قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحَىٰ إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَٰهُكُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ” “Ḳul innemā ene besherun mithlukum jūḥā ilejje ennemā ilāhukum ilāhun uāḥidun” (Thuaj: “Nuk ka dyshim se dhe unë jam një njeri si ju mua më shpallet se nuk ka dyshim se Zoti juaj është një Zot i Vetëm). (Sūre Kehf, 110) Pra ājeti i mësipërm ḳurānor na bën të qartë dallimin në mesin e tyre duke vënë në dukje vijimin e tij: “Mua më shpallet se nuk ka dyshim se Zoti juaj është një Zot i Vetëm”.

Po, pohoj se dhe Muḥammed Muṣṭafāi (p.q.m.t.) është një njeri. Në shtesë idhujtarët mekkas që ishin dhe ungjit e tij Ebū Xhehli dhe Ebū Lehebi i hakërreheshin atij duke i thënë: “Ne nuk e kuptojmë këtë pretendimin tënd, sepse dhe ti qarkullon, shëtit në rrugë, treg si ne, ha, pi, fle, shtohesh si ne, dhe ti je një njeri si ne, ç’dallim ke nga ne?! Vallë përse ti pretendon se je dërguar nga ana Allāhut, në një kohë kur ti je pikërisht si ne?!” Përgjigjja e ājetit në fjalë ḳurānor është: قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ” “Ḳul innemā ene besherun mithlukum” (Thuaj: “Nuk ka dyshim se dhe unë jam një njeri si ju). Po, në rregull themi se deri këtu është e saktë, por ç’thotë ājeti në vijim: يُوحَىٰ إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَٰهُكُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ” “Jūḥā ilejje ennemā ilāhukum ilāhun uāḥidun” (Mua më shpallet se nuk ka dyshim se Zoti juaj është një Zot i Vetëm). Domethënë unë marr shpallje ju nuk merrni shpallje. Ja pra ky është dallimi. Fjalët, thëniet që recitohen në ata vargje lidhur me bletët, drerët, kallamet, njerëzit dhe vendet janë të sakta, të vërteta. Gjithashtu dhe i nderuari i dërguar i Allāhut (p.q.m.t.) është njeri siç është dhe Ebū Xhehli dhe Ebū Lehebi. Pra deri këtu është e saktë, mirëpo nga ku dhe deri ku është është dallimi i madh në mesin e tyre?! Dallimi mes të nderuarit të dërguar (p.q.m.t.) dhe Ebū Xhehlit të mallkuar nuk është si dallimi mes Lindjes dhe Perëndimit, apo mes qiellit dhe tokës, ose mes bardhësisë dhe skëterrës së zezë, por është një dallim i pafund.

Mos i shikoni ngjashmëritë e jashtme, sepse njëra nga çështjet ku njerëzit nuk janë të vetëdijshëm është se çështjet kryesore, themelore nuk janë asnjëherë të dukshme. Shikoni unë po them një gjë gjithëpërfshirëse, të përgjithshme. Pra çështjet themelore nuk janë asnjëherë të dukshme. Gjërat që janë të dukshme në fakt nuk janë shumë gjëra bazike. Po ilustroj një shembull vetëm nga trupi, fundja nuk po bëj fjalë për shpirtin që nuk shihet, po bëj fjalë vetëm për trupin.

Nëse ju do të shikonit të madhin Sokrat që është ulur me një njeri të paditur, rishtas ju do të shikoni thjesht dhe vetëm dy trupa lëndorë. Ju nuk jeni në gjendje që të mund të shikoni mendimin e Sokratit. Epo mirë le ta anshkalojmë dhe këtë, madje le të shqyrotjmë vetëm trupin. Ju do të mund të shikoni vetëm ngjyrën, përmasën dhe trupin lëndor në trup. Ju nuk mund t’i shikoni as sistemin e frymëmarrjes, nervor, qarkullimit të gjakut, të tretjes dhe as atomet, molekulat e qelizat. Si rrjedhojë vëmë theksin se çështjet themelore nuk janë asnjëherë të dukshme.

Ja pra ky është gabimi i temthīlit (shëmbëllimit), sepse ky i fundit sheh vetëm anën e dukshme, pikërisht siç bëri papagalli. Ju rikujtojmë se papagalli kishte ngrënë dru nga i zoti dhe ishte bërë qeros sepse kishte derdhur shishen e vajit të bajames. Si rrjedhojë papagalli mendonte, pandehte se secili që është qeros, ishte bërë qeros për shkak të derdhjes së shishes së vajit të bajames. Temthīli (shëmbëllimi) është gabimi më i madh. Vallë ç’thoshte i nderuari Meulānā në poezinë që lexuat pak më parë?!

Ata menduan se ishin në një shkallë të barabartë me të dërguarit,

Ata pandehën se dhe kujdestarët janë si vetja.

Ata thanë si ata janë njerëz dhe ne jemi njerëz,

Si ata dhe ne jemi të varur nga gjumi dhe ushqimi.

Shumë mirë por përse ata e shikuan veten në një shkallë të barabartë me të dërguarit (p.m.t.)?! Sepse ata u përfshinë në mënyrë idioteske në temthīl (shëmbëllim). Gjendja, prania e një veçorie që gjendet tek një qenie dhe tek një qenie tjetër, nuk është provë që ato dy qenie janë të njëjta. Një bletë hëngri ushqim dhe bëri helm, kurse tjetra bëri mjaltë, një dre hëngri bar dhe bëri bajga, ndërsa tjetri bëri misk të pastër, një kallam piu ujë dhe u tha krejtësisht, kurse tjetri u mbush me sheqer, një njeri besoi dhe shfaqi mrekulli, ndërsa tjetri mohoi dhe tregoi kryeneçësi, një vend buroi ndyrësi, kurse tjetri buroi plotësisht dritën e Allāhut. Me fjalë të tjera që të dy ushqehen me të njëjtin ushqim në të njëjtin vend; mirëpo ata prodhojnë gjëra të ndryshme si pasojë e aftësive, enëve, zotësive dhe veçorive që zotërojnë. Si rrjedhojë vëmë në dukje se këto shumëllojshmëri nuk janë një paradoks. Në këtë pikë sqarojmë se ne jemi të njëjtë në aspektin njerëzor me të dërguarit e Allāhut (p.m.t.), megjithatë shtojmë se largësia mes të dërguarve të Allāhut (p.m.t.) dhe njerëzve të tjerë është e pafund. Mbase largësia mes Lindjes dhe Perëndimit mund të pakësohet, por largësia mes të nderuarit Muḥammed Muṣṭafā (p.q.m.t.) dhe Ebū Xhehlit të mallkuar nuk është e mundur që të pakësohet. Vallë si mund të pakësohet largësia mes të nderuarit Mūsā (p.m.t.) dhe fir‘aunit të mallkuar?! Ndonëse që të dy zotëronin trupa lëndorë, njoftojmë se i nderuari Mūsā (p.m.t.) ishte Kelīmullāh (Fjala e Allāhut), ndërsa tirani fir‘auni i mallkuar ishte simboli i enānijjetit (qenies absolute egoiste, vetjake).

Larixhānī: Shumë mirë mjeshtër ju falenderojmë shumë për sqarimet tuaja, por me lejen tuaj si fillim le të bëjmë një pushim të shkurtër dhe do të vazhdojmë pas tij...

***

Larixhānī: Mjeshtër i nderuar, unë këtu kam dëshirë të shtroj sërish dhe një pyetje tjetër me qëllim që ndjekësit tanë të nderuar të ndriçohen. Shikoni ne duhet ta pranojmë temthīlin (shëmbëllimin) deri në një shkallë të caktuar. Zgjedhja e Allāhut të Madhëruar e të dërguarve e sqaron këtë. Unë dua të sjell një shembull: “Fjala vjen njeriu shkon në një vend, në një shkretëtirë dhe befas ndjen një frikë. Për shembull ai mendon me vete: “Çfarë do të bëj unë në qoftë se më sulmojnë kafshët grabitqare, përbindëshat këtu?!” Por kur ai dëgjon një zë njeriu, pavarësisht se ai zë mund të jetë i mekur, i mbytur dhe pavarësisht se ai nuk ka fuqinë për të mbrojtur vetveten, përsëri ndjen një ndjenjë qetësie”.

Kjo dukuri tregon prirjen që kanë qeniet e të njëjtit lloj me njëra-tjetrën. Ka mundësi që kjo dukuri të ketë dhe themele psikologjike. I njohuri Meulānā na tërheq vëmendjen bukur në këto çështje. Kështu që ky temthīl (shëmbëllim) dhe ngjashmëri janë aq të rëndësishme sa disa i përdorin këto për të shfrytëzuar njerëzit. Për shembull përse mrekullia e të nderuarit Mūsā (p.m.t.) ishte një shkop dhe përse magjistarët shkuan dhe u orvatën ta luftonin atë me shkopinj si shkopi i tij?! Kjo tregon se temthīli (shëmbëllimi) zë një vend të fuqishëm në jetën dhe psikologjinë e njeriut. Si rrjedhojë ne nuk mund ta kundërshtojmë këtë.

Mjeshtër Dīnānī: Po, kjo është plotësisht e drejtë, e saktë. Unë e kisha paraqitur këtë në njërin nga programet e shkuara. Temthīli (shëmbëllimi) ka një autoritet që i përket. Mosqenia e temthīlit (shëmbëllimit) nuk mund të jetë, kjo është një vërtetësi. Po, gjithçka kërkon llojin e saj. Madje dhe sikur të jeni në Hënë, nëse ju do të shihni një bimë në planetin Hënë ku nuk ka asgjë, natyrisht se do të jeni të lumtur. Sepse bima që patë është një tregues jete. Nëse njeriu do të shohë një kafshë në Hënë ai do të bëhet dhe më i lumtur, edhe nëse kafsha është e egër përsëri njeriu do të jetë jashtë mase i lumtur. Pra sa më shumë që kafsha të jetë afër aq më i lumtur do të jetë njeriu, nuk ka asnjë dyshim në këtë. Krahas kësaj aq sa është afërsia është dhe largësia.

Larixhānī: Megjithatë a nuk kemi një paradoks këtu?!

Mjeshtër Dīnānī: Jo, këtu nuk kemi asnjë paradoks. Njeriu duhet të shikojë me dy sy. Nëse ju shihni me një sy, atëherë shikoni paradoks; por nuk kemi asnjë paradoks kur shohim me dy sy. Ne kemi dy sy, ne shohim hem kethretin (shumësin) dhe hem uaḥdetin (njëjësin). Pra ne shohim si llojin e njëjtë dhe mosqenien nga lloji i njëjtë. Po, nënvizojmë se si i nderuari Mūsā (p.m.t.) dhe fir‘auni i mallkuar dhe i nderuari Muḥammed Muṣṭafā (p.q.m.t.) dhe Ebū Xhehli ishin nga lloji i njëjtë në këndvështrimin e qenies njeri. Mirëpo pavarësisht se këta të fundit ishin të afërt në pikëpamjen fizike, lëndore dhe njerëzore, rishtas ata ishin në atë masë larg njëri-tjetrit në aspektin e brendshëm, moral dhe shpirtëror.

Nëse më lejoni unë kam dëshitë ta sqaroj me një shembull këtë. Ḥekīm Ebū Zerxhumehri (Bozorgmehri. Ai ishte një filozof dhe dijetar īrānian jashtëzakonisht i çmuar, i vlerësuar nga rajoni i Enūshīrvānit në veri të Īrānit. Ai përmendet si Ebū Zerxhumehri në burimet ‘arabe dhe muslimane. Media e Lirë) ishte në burg. Qëndrimi i vetëm në një qeli është mjaft i vështirë. Por ai duke qenë se ishte i zënë me mendim, meditim mund ta përballonte burgun. Një ditë prej ditësh ata burgosën një të çmendur, ose të paditur në qelinë e tij. Tani në njërën anë kjo ishte diçka e mirë ashtu siç cituat dhe ju, sepse në vend të qëndrimit i vetëm në qeli, prania e një njeriu nga i njëjti lloj duhet të ishte diçka e mirë. Kështu që të paktën do të kishte mundësinë të fliste me dikë.

Një ditë Ebū Zerxhumehri po meditonte dhe po tundte kokën teksa mendonte. Ai vuri re se ky i burgosuri i çmendur ose i paditur po qante me dënesë në atë çast. Ebū Zerxhumehri e pyeti me dhembshuri atë: “Ç’ke kështu?! Ç’ndodhi?! Përse po qan?! A ndodhi diçka e keqe?! Ebū Zerxhumehri kishte një mjekërr të gjatë, të madhe. I burgosuri i çmendur i dha këtë përgjigje: “Mua m’u kujtua keçi im kur ti po tundje kokën ashtu. Edhe keçi im tundte kokën kur hante ushqim dhe i tundej mjekrra. Unë u kujtova për mjekrrën e keçit tim dhe kjo është arsyeja që ia krisa të qarit”. Pas kësaj Ebū Zerxhumehri ngriti duart dhe bëri këtë du‘ā: “O Allāhu im! Unë durova vetminë në burg; por e kam tejet të vështirë të duroj dhe çmendurinë dhe paditurinë”.

Ashtu siç e dini në rrëfimet ndryshme kalon se i nderuari Mesīḥ ‘Īsā (p.m.t.) kishte aftësinë e shërimit të njerëzve që vuanin nga sëmundjet e lëkurës, si të lebrozëve, zgjebosurve dhe ata të cilët kishin lindur të verbër. Madje ai kishte rikthyer në jetë dhe një të vdekur. Por ai ishte arratisur në shkretëtirë si pasojë e të çmendurve, të marrëve dhe të paditurve. Domethënë ai mund të bënte gjithçka por nuk kishte mundur t’i duronte të marrët. Durimi i të marrëve është tej mase i vështirë.

Kurse gjendja e fir‘aunit të mallkuar dhe Ebū Xhehlit ishte shumë më e keqe, e rëndë se ajo e të marrëve. Sepse fundja i marri është thjesht i marrë por dhe ai ka një ligësi. Në një anë keni të drejtë, sepse kjo punë ka dhe një anë psikologjike. Qeniet e llojit të njëjtë afrohen dhe duan njeri-tjetrin. Por mospërputhja është një gjë shumë e keqe. Vini re një njeri i paditur dhe i lig është shumë herë më i keq se një mace, qen, luan, tigër ose ujk. Dëmi i njeriut të paditur është shumë herë më i madh, i tepërt se dëmi i gjarprit helmues.

Sigurisht se temthīli (shëmbëllimi) dhe teshbīhu (ngjashmëria) kanë dobitë e tyre sepse ne i përdorim ata gjatë tërë jetë sonë. Ne e përdorim teshbīhun (ngjashmërinë) në shumicën e poezive. Temthīli (shëmbëllimi) është teshbīh (ngjashmëri); teshbīhu (ngjashmëria) është bërja e dy të veçantave të ndryshme të ngjashme me njëra-tjetrën. Tregimi i njëjtë i një veçorie të dy gjërave të ndryshme me njëra-tjetrën është një punë shumë e përdorur në një sërë vendesh. Por kjo nuk është udha e të vërtetës. Domethënë ju nuk mund të arrini në të vërtetën me temthīl (shëmbëllim). Po ky i fundit mund të na hyjë në punë për bërjen e disa punëve në jetë. Po, miratoj se ne mund ta përdorim atë në një numër të lartë punësh si në të folur, elokuencë, gjuhë të bukur dhe të rrjedhshme, oratori, poezi dhe në jetën e përditshme, nuk ka asnjë dyshim në këtë. Ashtu siç zbardha dhe më lart kjo është njëra nga tri teknikat. Aristoteli i ka vënë istikrānë (gjithëpërfshirjen), temthīlin (shëmbëllimin) dhe burhānin (dëshminë) në pah si një teknikë përpara njëmijë viteve. Po, pohoj se temthīli (shëmbëllimi) është një teknikë dhe një gjuhë e bukur dhe e rrjedhshme, por natyrshëm lind pyetja: “Vallë a mund të arrihet në të vërtetën me temthīl (shëmbëllim)?!” Vallë a mund të themi se “Po, ky është ai”, duke u nisur nga fakti se një veçori e pranishme tek një qenie është e pranishme dhe tek një qenie tjetër?!” Jo, nuk mund ta themi kurrë këtë!

Ja pra Meulānā i numëron pikërisht këto gabime. Ata bënë një gabim shumë të madh dhe të rëndë, duke e krahasuar vetveten si të barabartë me të dërguarit e Allāhut (p.m.t.). Shprehem kështu sepse ata thanë: “Ata thanë si ata janë njerëz dhe ne jemi njerëz, si ata dhe ne jemi të varur nga gjumi dhe ushqimi”, vetëm duke u mbështeur në veçorinë e qenies njeri. Megjithatë ky është gabimi më i madh, që jo vetëm nuk të çon në të vërtetën, por përkundrazi të mbyll udhën e të vërtetës. Ata të cilët bëjnë këtë gabim kuptojnë vetëm ngjashmëritë, por nuk kuptojnë dallimet. Ata shohin vetëm ngjashmëritë e dukshme, jashtme, por nuk shohin dallimet e brendshme, fshehta; në një kohë kur këta janë baza.

Ashtu siç zbulova dhe më parë çështjet bazike, kryesore, themelore nuk janë asnjëherë çështjet e dukshme. Gjërat që janë kryesore, themelore nuk janë asnjëherë të dukshme, ndërsa gjërat që janë sipërfaqësore janë gjithmonë të dukshme. Ja pra ata e mbyllin vetë udhën e të vertetës meqenëse nuk e kuptojnë këtë. Për këtë arsye ata nuk do të mund ta gjejnë kurrë udhën e arritjes në të vërtetën. Jo vetëm ata njerëz të cilët e krahasojnë vetveten si të barabartë me të dërguarit, por dhe ata të cilët e krahasojnë vetveten me dijetarët nuk do të mund ta gjejnë udhën e të vërtetës. Për shembull disa njerëz hidhen dhe kërcejnë duke thënë: “Vallë çfarë kam unë mangët nga ky dijetar?!” Përgjigjemi se po dhe ti ke një trup por nuk je një dijetar. Nëse dikush lavdërohet, mburret dhe shpall se dhe unë jam një filozof apo dijetar ashtu siç është ai filozof ose ky dijetar, në fakt ai ia ka mbyllur udhën e mësimit të diturisë vetes. Ai njeri i cili shpall se unë jam filozof apo dijetar; tanimë nuk shkon në udhën e mësimit të diturisë; sepse në fund të fundit ai e sheh si dijetar veten.

Megjithatë nëse ai do ta dijë se ai është dijetar por vetë do ta dijë nuk është dijetar, ai do ta dijë por vetë nuk do ta dijë, atëherë ai di të ndjente nevojën e mësimit dhe do të përpiqej të mësonte. Nëse ai vetë do ta dijë se ai nuk ishte i dërguar, atëherë do t’ua vinte fjalëve të tij veshin. Por duke thënë: “Ata thanë si ata janë njerëz dhe ne jemi njerëz” dhe duke e barazuar veten me ta, ata do ta kenë mbyllur udhën e zbulimit të vërtetës vetes deri në pafundësi. Si rrjedhojë temthīli (shëmbëllimi) pavarësisht se është i bukur dhe hyn në punë në disa vende, ai është dhe i rrezikshëm në të njëjtën masë. Ne nuk duhet ta përdorim kurrë temthīlin (shëmbëllimin) teksa jemi duke zbuluar të vërtetën. Mirëpo nuk ka asgjë të keqe nëse e përdorim atë në të folur, elokuencë, gjuhë të bukur dhe të rrjedhshme, ndriçimin e mendjes, oratori, poezi.

Larixhānī: Mjeshtër i nderuar me sa duket nuk kemi arratisje, shpëtim nga temthīli (shëmbëllimi). Por ju sqaruat në mënyrë të mahnitshme dy pika. Pika e parë është shikimi me dy sy i çështjeve dhe lartësimi i urtësisë. Kështu që kjo është çështja jonë e radhës. Edhe Meulānā e shikon paditurinë si gjëmën më të madhe dhe ai na jep një reçetë për të shpëtuar nga padituria. Ai rrëfen kështu në këtë pikë: “Sharja e të mençurit është më e mirë se sherbeti i të paditurit”.

Nëse i mençuri më shan jam i kënaqur,

Sepse ai është frymëzuar nga frymëzimi që i dhashë.

 

Sharja e tij nuk është pa dobi,

Ai nuk ka ardhur duarthatë në miqësi.

 

Nëse i marri më fut një hallvë në gojë,

Unë sëmurem e më ngrihet temperatura nga hallva e tij.

Mjeshtër Dīnānī: Po, pikërisht ashtu. Ashtu siç ka përshkruar dhe Se‘dī Shīrāzī, madje dhe sharja e njeriut të interesuar është e bukur; por dhe sikur një i paditur të lëvdon kjo nuk është një gjë e mirë. Dihet se Sokrati nuk ishte një ‘ārif (i ditur) por ishte një ḥekīm (i urtë). Njëherë disa miq të Sokratit kishin ardhur tek ai dhe i kishin thënë se dikush e kishte lëvduar atë. Ai nisi të qante me dënesë sepse e njihte atë njeri. Ata u çuditën dhe i thanë: “Mjeshtër, ne nuk thamë diçka të keqe ju e keqkuptuat, ai nuk tha asgjë të keqe, ai iu ka lëvduar”. Ndërsa Sokrati i dha këtë përgjigje: “Po, unë e njoh atë njeri, ai është një njeri i paditur. Vallë ç’lloj sjellje të paditur që paskam bërë, që ai i paditur paska pëlqyer sjelljen time dhe më paska lëvduar?!” Ja pra ky është dallimi.

Larixhānī: Meulānā i përdor shpeshherë këta lloj shembujsh. Ne ua këshillojmë ndjekësve tanë të nderuar që t’i lexojnë këta shembujt e Meulānës.

Mjeshtër Dīnānī: Megjithatë në këto pjesë që ju lexuat Meulānā na jep mesazhin se temthīli (shëmbëllimi) nuk është udha e zbulimit të vërtetës. Shtojmë se është e vërtetë se njerëzit shfaqin interes në pikëpamjen psikologjike ndaj temthīlit (shëmbëllimit). Psikologjia e ditëve të sotme nuk interesohet me diturinë, njohurinë, urtësinë, por ajo thotë se qeniet e llojeve të njëjta tërheqin njëra-tjetrën në praktikë.

Mirëpo Meulānā flet me mençuri. Ai thotë se ky teshbīh (ngjashmëri) është i rrezikshëm. Sepse ai mbyll udhën e të vërtetës duke i quajtur të njëjta dy gjëra që kanë veçori të ngjashme me njëra-tjetrën. Si rrjedhojë ne duhet të shohim me dy sy, pra aq sa ka ngjashmëri aq ka dhe dallim në mesin e tyre. Ky është mesazhi i plotë i Meulānës: “Themthīli (shëmbëllimi) nuk është udha e gjetjes së të vërtetës. As ḳijāsi (krahasimi) për të cilin Meulānā flet këtu nuk është ḳijāsi (krahasimi) në logjikë”. Lërmëni t’ua rikujtoj se krahasimi i këtushëm është krahasimi në adete, doke, tradita i cili quhet shëmbëllim në logjikë. Ky shëmbëllim nuk shërben si dëshmi por krahasimi i dëshmisë është patjetër dëshmi. Askush nuk mund ta mohojë se krahasimi i dëshmisë është dëshmi.

Larixhānī: Po mjeshtër, më tej ai sjell një shembull të tillë: “Një shok i një njeriu të shurdhër sëmuret, kështu që i shurdhri do ta vizitojë atë. Më pas ai mendon vetë me vete: “Por unë jam një njeri i shurdhër, vallë si do të pyes për gjendjen e tij kur të shkoj e ta vizitoj atë?!” por pak më pas ai gjen këtë zgjidhje. Unë do t’i shkoj për vizitë dhe do ta pyes: “Si je?!”, ai do të kthejë përgjigjen: “Falenderimi i takon Allāhut” dhe unë do të shtoj: “Shumë mirë, Atij i qofshim falë”. Pak më tej do ta pyes: “Ç’lloj bari pi?!” dhe ai do të më japë përgjigjen: “Unë pi këtë lloj bari” dhe unë do të shtoj: “Shumë mirë të uroj shërim të shpejtë”. Pak më vonë do ta pyes: “Kush është mjeku yt?!” dhe ai do të më përgjigjet: “Ky mjek” dhe unë do të shtoj: “Ai është një mjek shumë i aftë, pastë këmbën e bekuar, ai është shumë i mirë, i uruar dhe i zoti”.

Ai njeri i shurdhër shkon me këtë krahasim tek shoku i tij për vizitë. Njeriu i shurdhër e pyet shokun e tij: “Si je?!” Kurse shoku i kthen përgjigje: “Po vdes”. I shurdhri shton: “Shumë mirë, Atij i qofshim falë”. Më pas i shurdhri e pyet: “Ç’lloj bari pi, ç’lloj ushqimi ha?!” Ndërsa shoku i hidhëruar i jep përgjigjen: “Rrënjën e barit të zeḳḳūmit”. I shurdhri shton: “Shumë mirë të uroj shërim të shpejtë”. Më tej i shurdhri e pyet: “Kush është mjeku yt?!” Shoku i tij duke turfulluar dhe i zemëruar i përgjigjet: “‘Azrāīli”. I shurdhri shton: “Ai është një mjek shumë i aftë, pastë këmbën e bekuar, ai është shumë i mirë, i uruar dhe i zoti”. Shoku i tij nxehet jashtë mase nga këto fjalë dhe e dëbon atë, por i shurdhri ndahet tej mase i gëzuar nga bëmat e tij!

Të themi të drejtën një numër i lartë njerëzish sillen si ky njeriu i shurdhër tek shembulli i lartpërmendur. Ata pandehin se njerëzit në krahasimet e tyre janë banorë të Xhennetit, ndërsa pjesa e mbetur në krahasimet e të tjerëve janë banorë të Xhehennemit.

Ḥāxhxhīu pandeh se vetvetja po adhuron,

Mirëpo nuk është i vetëdijshëm se është fundosur në mëkate.


Më tej ai tregon si më poshtë:

Sa e sa iblīsë ka me paraqitje njeriu,

Atëherë nuk duhet të zësh çdo dorë.

 

Gjahtari i zogjve bën një zë si zogu,

Kështu ai mashtron zogun dhe do ta zërë atë.

Mjeshtër Dīnānī: Këtu ai e tregon në mënyrë më të theksuar. Gjahtari i zogjve bën, lëshon një zë si zogu dhe zogu i paditur pandeh se ai është nga lloji i tij, i afrohet dhe kështu bëhet shënjestra e gjahtarit.

Larixhānī: Pra dhe gjallesat, kafshët e përdorin temthīlin (shëmbëllimin).

Mjeshtër Dīnānī: Sigurisht, ashtu siç kam paraqitur më parë kjo është një anë kafshërore, ja pra këtu qëndron mbarë mesazhi i Meulānës. Ai do të thotë se temthīli (shëmbëllimi) pra ḳijāsi (krahasimi) tradicional është i rrezikshëm. Në shtesë jo vetëm që shëmbëllimi nuk është udha e duhur në zbulimin e të vërtetës, por mund ta vërë dhe njeriun në rrezik. Gjithashtu dhe kafshët e kanë këtë shqisë, madje tekefundit kjo është një shqisë kafshërore. Afrimiteti dhe lidhja ndaj qenies së llojit të njëjtë është një shqisë natyrore. Kjo shqisë zë tek çdo bimë, gjallesë, kafshë, krijesë dhe njeri vend. Mirëpo njeriu mund ta kuptojë këtë dallim vetëm nëse e ka të hapur syrin e mendjes.

Larixhānī: Ky ishte një fjalim shumë i bukur mjeshtër, por për fat të keq dhe koha e programit tonë mbaroi. Nëse do Allāhu ne do ta vazhdojmë këtë çështje në programin tonë pasardhës:

Zogu dëgjon zërin e llojjt të tij,

Ai vjen nga ajri dhe bie në kurth.

 

Njerëzit e poshtër vjedhin fjalët e dervishëve,

Në këtë mënyrë ata duan të magjepsin një njeri të shëndoshë.

Ai hyn në çështjen thelbësore këtu. Pra ai na lajmëron se njerëzit të cilët nuk janë në dijeni të diturisë, mençurisë, zgjuarsisë janë thjesht dhe vetëm shtrues pretendimesh. Nëse do Allāhu kjo do të jetë çështja kryesore e programit tonë vijues.

Shpresoj se programi i mbrëmjes së sotme të ketë qenë i dobishëm për miqtë tanë të nderuar ndjekës, të kenë mbetur të kënaqur dhe të kenë përfituar nga sqarimet tona të cilët ne i falenderojmë; sepse tanimë po dalim nga lugina e Methneīut sepse duam të hulumtojmë dhe të urtët e tjerë. Me dëshirën dhe shpresën se do të takohemi në një tjetër program, iu themi mirëmbetshi së bashku me mjeshtrin tonë të nderuar.



Burimi : Medya Şafak