- Në analizën e tij, të botuar në al-Mayadin, Nadir Faris shqyrton fragmentimin de facto politik, shoqëror dhe gjeografik të Sirisë, rrënjët historike të këtij procesi dhe se si është thelluar ai me zhvillimet aktuale. Duke theksuar se besimi historik i popullit në një shtet të bashkuar mbetet një pikë kyçe e qëndrueshmërisë, Faris argumenton se nëse shumica sunite mund të përqafojë kujtesën e përbashkët të rezistencës nga e kaluara dhe të zhvillojë një projekt kombëtar gjithëpërfshirës, vendi mund të ribashkohet.

Ndërsa diskutimet për ndarjen e Sirisë herë pas here janë qetësuar, vendi rishfaqet në çdo moment kritik. Këto skenarë shpesh shoqërohen me aktorë rajonalë dhe ndërkombëtarë që kërkojnë të mbrojnë interesat e tyre duke nxitur trazira në Siri. Por, përveç një periudhe të shkurtër pas përmbysjes së regjimit të vjetër, asnjë figurë politike me ndikim ose e respektuar në vend nuk ka bërë thirrje të hapur për ndarje. Kjo kryesisht për shkak se shumica dërrmuese e sirianëve, pavarësisht prejardhjes, sektit apo rajonit, mbeten të përkushtuar ndaj idesë së një shteti të bashkuar.

Ky qëndrim buron nga rezistenca historike ndaj përpjekjes për të ndarë Sirinë në katër kantone sektare pas shpalljes së mandatit francez në vitet 1920. Ndërsa administrata osmane nuk ishte e organizuar sipas vijave sektare, francezët u përpoqën të impononin ndarjen sektare për herë të parë. Druzëve iu dha mbështetje për të krijuar një shtet në Suvejda, shiitëve iu premtuan gjykata të Sheriatit dhe tregtarët në Alepo dhe Damask u bindën përmes mjeteve të ndryshme.

Por, këto përpjekje për ndarje u refuzuan nga populli, së bashku me mandatin. Të gjitha pjesët e vendit demonstruan një rezistencë të bashkuar kundër pushtimit. Grupet e përcaktuara si minoritete gjithashtu iu bashkuan kryengritjes, dhe disa madje e udhëhoqën atë.

Revolucioni i nisur nga Sulltan Pasha al-Atrash nga Xhebel al-Arab u kombinua me mbështetjen e Saleh al-Aliut nga bregdeti; edhe revolucionarët në Damask dhe Aleppo luajtën gjithashtu role kyçe.

Në të kaluarën, populli ishte krenar për paraardhësit e tyre që i rezistuan pushtimit dhe e bazuan idenë e tyre për një shtet të bashkuar mbi këtë trashëgimi. Megjithatë, në muajt e fundit, kërkesat për ndarje janë shprehur më hapur. Kërkesat për vetëqeverisje, mbrojtje ndërkombëtare ose autonomi sektare dhe rajonale janë në rritje. Edhe disa grupe që ende e shohin autoritetin në Damask si legjitim duket se po i afrohen idesë së ndarjes.

Diskursi zyrtar, nga regjimi te opozita, ende thekson një Siri të bashkuar. Megjithatë, realiteti në terren pasqyron gjithnjë e më shumë një ndarje de facto të bazuar në identitet, sekt dhe gjeografi. Disa vendime dhe hapa pa dashje po i shtyjnë komunitetet e ndryshme drejt përçarjes.

Masakrat në zonat bregdetare në mars dhe përplasjet që kulmuan me ekzekutime në Suveida ngrenë këtë pyetje: A mund të ketë ndodhur një ndarje de facto në Siri, edhe nëse nuk është shpallur zyrtarisht? Regjimi shpesh shpall angazhimin e tij ndaj unitetit dhe sovranitetit të vendit. Megjithatë, veprimet e tij e kundërshtojnë këtë retorikë.

Po përpiqet të rivendosë autoritetin e saj në zonat bregdetare, të grumbullojë armë dhe të negociojë me kurdët. Në të njëjtën kohë, retorika sektare po tolerohet dhe media dhe institucionet e sigurisë po legjitimojnë diskriminimin. Vakumi i sigurisë në Suveida po nxit konfliktin dhe vdekjet po rriten.

Ngurrimi ose pamundësia e shtetit për të zgjidhur situatën sugjeron se ai preferon ta menaxhojë ndarjen sesa ta ndalojë atë. Hetimet në bregdet janë ose jopërfundimtare ose joefektive, duke çuar në dhunë dhe rrëmbime të vazhdueshme.

Sot, harta e kontrollit të Sirisë sugjeron një strukturë të fragmentuar të mbajtur nga komunitete të ndryshme që jetojnë në frikë dhe izolim, në vend të një shteti të bashkuar:

- Verilindja është nën kontrollin e Administratës Autonome Kurde, e cila kontrollohet nga SDF.

- Jugu i Suveidës është nën kontrollin de facto të Druzëve pas përleshjeve të fundit.

- Ndërsa shteti ruan një prani në rajonin bregdetar, popullsia vazhdon të kërkojë mbrojtje ndërkombëtare.

- Rajonet qendrore dhe periferike janë teknikisht nën kontrollin e shtetit, por krerët lokalë dhe qendrat e pushtetit dominojnë zonat rurale.

Ndërsa këto rajone duket se janë zyrtarisht të lidhura me administratën e sapozgjedhur të Hayat Tahrir al-Sham (HTS), secila prej tyre ka vendosur rregullat, strukturat e veta të sigurisë dhe autoritetet sektare. Kjo ndarje de facto rrezikon të shndërrohet në një ndarje të përhershme, veçanërisht duke pasur parasysh dështimin për të arritur një kompromis me kurdët dhe vendosjen e kontrollit shtetëror në veri.

Megjithatë, rivendosja e ndikimit në Suveida varet nga marrëveshje komplekse që mund të sigurohen vetëm me garanci ndërkombëtare. HTS ka ndaluar përdorimin e termit "armik" në ligjin sirian kundër Izraelit, një ish-"armik", dhe Izraeli kohët e fundit ka rritur ndërhyrjet e tij të drejtpërdrejta dhe të tërthorta në zonë.

Ndërhyrjet e Izraelit, nën maskën e mbrojtjes së druzëve në Suveida, janë të lidhura ngushtë me përpjekjet për të krijuar një "zonë të sigurt" përgjatë Lartësive të Golanit dhe për t'i bërë entitetet druze gjysmë të pavarura.

Këto hapa synojnë gjithashtu të dobësojnë pozicionin e HTS-së në negociatat e ndërmjetësuara nga SHBA-të.

Sulmi izraelit ndaj Shtabit të Përgjithshëm dhe Pallatit të Popullit në Damask pasoi bisedimet në Baku me udhëheqësin e HTS-së, Jolani. Gjatë këtyre bisedimeve, Izraeli e kuptoi se Jolani nuk do ta njihte pushtimin e Lartësive të Golanit.

Retorika e Izraelit për "mbrojtjen e pakicave" synon të frikësojë pakicat duke shfrytëzuar krimet e kryera nga milicitë pro-qeveritare, ta portretizojë Izraelin si shpëtimtar dhe të çarmatosë Sirinë jugore. Këto rajone po bëhen oborre të mbyllura ku Izraeli kërkon të zgjerojë ndikimin e tij. Në të njëjtën kohë, rivaliteti me organizatën e re HTS, të mbështetur nga Turqia, po bëhet një burim shqetësimi për Izraelin.

Pavarësisht të gjitha këtyre zhvillimeve të rrezikshme dhe mobilizimeve sektare, ende ekzistojnë dinamika të fuqishme shoqërore që mund të ruajnë strukturën e unifikuar të Sirisë:

- Kujtesa kolektive e rezistencës së përbashkët kundër mandatit francez,

- Ndjenja e përhapur e refuzimit në mesin e popullsisë kundër ndarjes zyrtare,

- Lidhjet shekullore të ndërthurura shoqërore dhe ekonomike midis sekteve.

Përpjekja e Francës për ndarje në vitet 1920 dështoi falë ndërgjegjësimit popullor. Ndarja de facto e sotme nuk është më një teori konspiracioni; është një realitet i bazuar në identitet, gjeografi dhe interesa. Përhershmëria e këtij procesi varet nga mungesa e një vullneti kombëtar.

Në këtë pikë, përgjegjësia më e madhe bie mbi udhëheqësit e komunitetit sunit, sekti më i madh i vendit. Ata duhet të paraqesin një projekt uniteti që do të qetësojë grupet e tjera, do t'i kundërvihet sektarizmit dhe do të riparojë lidhjet shoqërore.

Nëse qeveria përpiqet të menaxhojë përçarjen në vend që ta përballojë atë, duke mbyllur sytë ndaj saj, duke dështuar në ofrimin e sigurisë, duke këmbëngulur në monopolin politik dhe duke dështuar në zbatimin e reformave që nxisin ndjenjën e përkatësisë midis njerëzve, thirrjet për përçarje do të bëhen më të forta dhe do të përjetësohen nga ndërhyrja e jashtme. Ky skenar i errët mund të jetë i pashmangshëm.

Por, nëse populli sirian e njeh seriozitetin e situatës dhe krijon një zgjidhje jo përmes forcave të jashtme, por përmes një vullneti kombëtar që lind nga brenda, këto plane për ndarje, ashtu siç bënë një shekull më parë, mund të pengohen.

Nëse këto plane pengohen, Siria, me të gjithë popullin e saj, mund të qëndrojë përsëri si një atdhe i vetëm.