Administrata Trump synon të ringjallë planin "Paqe për Prosperitet" duke zhvendosur me qindra mijëra palestinezë nga Gaza drejt vendeve si Siria. Megjithatë, ky plan mbart rrezikun e shkaktimit të paqëndrueshmërisë në Siri dhe të thellimit të dallimeve politike mes SHBA-së dhe Izraelit. Lëvizjet strategjike të Izraelit në Gaza dhe Siri sugjerojnë se ai mund të jetë në kërkim të një marrëveshjeje me Damaskun që do të përfshinte lëshime në këmbim të refugjatëve palestinezë. Sipas Joshua Yaphe, i cili më parë ka shërbyer si analist i lartë për Gadishullin Arabik në Byronë e Inteligjencës dhe Kërkimeve të Departamentit të Shtetit të SHBA-së (INR) dhe si pedagog i ftuar në Universitetin Kombëtar të Inteligjencës (NIU), ekziston mundësia që SHBA-ja t’ia delegojë politikën e saj në Lindjen e Mesme fuqive rajonale si Turqia dhe Arabia Saudite në këtë situatë komplekse dhe një “pazar i tillë i madh” i tillë mbart rreziqe serioze.

Administrata Trump shpreson të largojë qindra mijëra palestinezë nga Gaza dhe të ringjallë një version të planit të saj “Paqe për Prosperitet”.

Megjithatë, duke i lejuar Izraelit të vazhdojë vendosjen e tij në Siri, Uashingtoni po merr përsipër rrezikun e destabilizimit të qeverisë në Damask dhe të shpërthimit të një lufte të re civile.

Kjo përbën pikërisht atë lloj nisme të ndërlikuar, të vështirë dhe afatgjatë që Shtëpia e Bardhë do të dëshironte ta shmangte, dhe njëkohësisht është tregues i dallimeve në rritje të politikave mes Shteteve të Bashkuara të Amerikës (SHBA) dhe Izraelit.

Çështja e Gazës

Shtëpia e Bardhë nuk e fsheh dëshirën për të larguar palestinezët nga Gaza; kjo do të krijonte mundësinë për rindërtimin e zonës përpara se të shqyrtohet kthimi i disa refugjatëve.

Kjo qasje është në përputhje me planet e administratës së parë Trump për të sjellë një qasje më gjithëpërfshirëse ndaj marrëdhënies së Izraelit me territoret. Qasja në fjalë nuk e mbështet plotësisht krijimin e një shteti të pavarur palestinez, por synon të sjellë siguri dhe stabilitet në rajon përmes një kuadri të normalizuar juridik dhe ekonomik, duke i hapur rrugën presidentit për një çmim Nobel për Paqen.

Ky vizion i paqes u formësua nga politikanët e Qendrës së Djathtë në Izrael. Këta politikanë janë përpjekur të adresojnë realitetet në terren, duke marrë parasysh dyshimet dhe frikën e shumicës së publikut izraelit.

Vërehet se interesat e SHBA-së dhe Izraelit, megjithëse kanë këndvështrime të ndryshme për të ardhmen e paqes dhe sigurisë për popujt izraelitë dhe palestinezë, përputhen në përpjekjen për të gjetur një zgjidhje për një situatë përndryshe të pazgjidhshme.

Në këtë drejtim, ka raportime se qeveria izraelite po përpiqet të bindë disa vende afrikane, përfshirë Sudanin e Jugut dhe Somalinë, që të pranojnë palestinezët.

Përfaqësuesi i Posaçëm i SHBA-së, Witkoff, në janar kishte bërë një propozim më serioz në lidhje me Indonezinë. Megjithatë, në mungesë të një procesi të qëndrueshëm negociator dhe strategjie mediatike, ky propozim u refuzua prerë nga Xhakarta.

Në mes të marsit qarkulluan për një kohë të shkurtër thashetheme se Shtëpia e Bardhë kishte kontaktuar Sirinë përmes një pale të tretë, por qeveria siriane i mohoi këto pretendime.

Llogaritja strategjike e Izraelit

Pavarësisht përputhjes së interesave, Jerusalemi e nis nga një pikë shumë e ndryshme nga Uashingtoni. Që nga përfundimi i armëpushimit natën e 17 marsit, Izraeli ka shndërruar rreth 30% të Gazës në një zonë tampon, dhe Ministria izraelite e Mbrojtjes planifikon ta mbajë këtë zonë si pjesë të çdo marrëveshjeje paqeje të ardhshme.

Përveç korridorit Netzarim, që izolon qytetin e Gazës në veri, forcat izraelite tani kanë krijuar edhe korridorin Morag në jug, duke ndarë Rafahun nga Khan Yunisi.

Pazari i Madh Siri – Gaza

Shumica dërrmuese e Rripit të Gazës tashmë është e shkatërruar, dhe ndonëse kostoja e rindërtimit mund të përballohet lehtësisht nga një koalicion partnerësh, në kushtet aktuale askush nuk është i gatshëm të ndërmarrë një proces rindërtimi.

Ministri i Financave, Bezalel Smotrich, parashikon që brenda gjashtë muajve banorët e Gazës do të shtyhen në një copëz të vogël toke përgjatë kufirit me Egjiptin, ku “do të mbeten plotësisht të dëshpëruar dhe do të kërkojnë të shpërngulen për të nisur një jetë të re diku tjetër.” Me këtë ritëm, ai mund të dalë i saktë.

Gazetarët dhe ekspertët e tjerë kanë pohuar prej kohësh se Izraeli nuk ka një plan për periudhën pas luftës.

Shteti hebre është kritikuar për preferimin e tij ndaj një okupimi të përhershëm që do të mundësonte rifillimin e ndërtimit të vendbanimeve ose zvarritjen e luftës pa fund për të shtyrë zgjedhjet dhe hetimet penale.

Është e vërtetë që shumë nga planet që janë shfaqur nga vëzhguesit e jashtëm ose delegojnë përgjegjësinë e qeverisjes te palë të tjera, ose shpërfillin realitetin e dhimbshëm në terren, si për shembull faktin që çdo autoritet lokal që do të autorizohej të qeveriste nga Izraeli do të përballej me atentate të qëllimshme nga Hamas.

Megjithatë, të thuash se Izraeli nuk ka asnjë strategji dhe të nënkuptosh se vendimmarrësit thjesht po veprojnë të shtyrë nga instinktet më të errëta të dhunës, është e gabuar dhe injoron nivelin e konsiderueshëm të planifikimit që qeveria izraelite ka treguar që nga 8 tetori e këtej.

Në vend që të pretendohet se Izraeli nuk ka strategji, duhet parë sesi ky shtet po e formëson realitetin për të krijuar kushtet e nevojshme për të zgjidhur situatën në Gaza — dhe për këtë, vlen të shihet rasti i Sirisë.

Ushtria izraelite ka deklaruar se do të mbajë nën pushtim për një kohë të pacaktuar Malin Hermon dhe zonën e zgjeruar të sigurisë përreth Kuneytirës.

Kryeministri Netanyahu ka lejuar udhëtime historike të liderëve fetarë druze sirianë drejt Izraelit dhe trajtimin mjekësor të druzeve sirianë në spitalet izraelite.

Në një kohë kur kurdët po bëjnë thirrje për decentralizim dhe autonomi rajonale, Izraeli është përpjekur të afrohet me ta duke ofruar ndihmë për kurdët sirianë.

Edhe këtu shfaqet një përputhje interesash mes SHBA-së dhe Izraelit. Të dyja vendet ndajnë shqetësimin se çdo regjim i ri në Damask mund të jetë një ujk i veshur me lëkurë deleje , që më vonë do të kthehet në një shtet terrorist.

Ekziston një mungesë dëshire për t’i besuar një grupi të përbërë nga ish-luftëtarë terroristë dhe një dëshirë për të parë përparim konkret në shumë fronte nga Ahmed esh-Sharaa.

Izraeli ka në dorë një numër të rëndësishëm pikash presioni kundër Damaskut, që ndoshta janë pjesë e një qëllimi strategjik përfundimtar, dhe afrimi njëanshëm i SHBA-së do ta dobësonte padyshim këtë.

Megjithatë, deklarata e Presidentit Trump se Shtetet e Bashkuara do të lehtësojnë sanksionet ndaj Sirisë dhe vendimi për të takuar Sharaan në Arabinë Saudite tregojnë se administrata është gati të ndërmarrë hapat e ardhshëm për Damaskun, qoftë edhe pa pjesëmarrjen e Izraelit.

Bisedimet e fundit Izrael-Turqi në Azerbajxhan dhe bisedimet indirekte Izrael-Siri, sipas raporteve, janë nxitje nga Uashingtoni për të bashkuar të gjithë palët në një vijë të përbashkët dhe për të avancuar.

Shtëpia e Bardhë dëshiron të ecë përpara me fitore konkrete në politikën e jashtme, edhe nëse kjo do të thotë t’i kalojë politikën për Lindjen e Mesme Turqisë dhe Arabisë Saudite, në vend të manovrave strategjike me rezultate të pasigurta.

Marrëveshja e madhe

Duket mjaft e mundshme që qeveria izraelite të lërë të hapur opsionin për të bërë një marrëveshje me Sharaan.

Përpjekjet e Izraelit për të bërë të ditura veprimet dhe qëllimet e tij në Siri përmes bisedave të zyrtarëve të lartë dhe deklaratave për shtyp tregojnë dëshirën për të dërguar mesazhin tek palët rajonale se Izraeli ka karta presioni që është i gatshëm t’i përdorë.

Marrëveshja do të përfshinte tërheqjen ushtarake të Izraelit nga disa zona në jug të Sirisë, reduktimin e kontakteve direkte me minoritetet etnike dhe fetare, një formë pajtimi me Turqinë dhe dritën jeshile për rikthimin e marrëdhënieve diplomatike të plota me Uashingtonin, në këmbim të pranimit nga Siria të qindra mijëra refugjatëve palestinezë nga Gaza.

Kjo nuk do të ishte hera e parë që Siria pranon një numër të madh refugjatësh palestinezë. Agjencia e OKB-së për Ndihmën dhe Punimet për Refugjatët Palestinezë në Lindjen e Afërt (UNRWA) thotë se sot mbështet 438 mijë palestinezë në Siri.

Shumica e tyre jetojnë në varfëri, por të paktën shumica, para Luftës Civile Siriane, kishin kushte më të mira sesa shumë bashkëmoshatarë në pjesë të tjera të rajonit.

Megjithatë, mundësia që Izraeli të bëjë një marrëveshje me Sirinë për çështjen e Gazës po shkakton shqetësim serioz në Gjirin Persik.

Gjatë vizitës sime të fundit në vendet arabe të Gjirit në fund të prillit, disa miq të mi shprehën frikën e tyre për një rregullim të tillë.

Siria është ende një vend i shkatërruar nga lufta dhe, veçanërisht tani që qeveritë evropiane kanë ndaluar kërkesat për azil të sirianëve dhe ka shtim të presioneve për shumë prej tyre që të kthehen në shtëpi, ka pak vende ku mund të jetojnë refugjatët.

Partnerët rajonalë, si Arabia Saudite, që mbështesin hapur financiarisht dhe diplomatikisht qeverinë tranzitore në Damask, do të përballen me një presion të fortë publik për të kundërshtuar këtë hap dhe qeverinë siriane që e mbështet atë.

Kjo situatë do të shkaktojë tensione mes komuniteteve në Siri, që tashmë luftojnë për akses në burime të pakta dhe për role në qeverinë e re.

E vetmja gjë që mund të ndihmojë në minimizimin e potencialit për konflikt është mbështetja e fortë turke me ndihma financiare dhe mesazhe pozitive në media.

Pyetja është: A është Shtëpia e Bardhë e vetëdijshme që transferimi i pjesës më të madhe të popullsisë palestineze mund të shkaktojë trazira të rëndësishme në vende të tjera dhe se Uashingtoni mund të detyrohet të ndërhyjë për të parandaluar ose zbutur efektet e konfliktit rajonal?

Zyrtarët e lartë amerikanë ndoshta shpresojnë se izraelitët dhe turqit do të mund të zgjidhin mosmarrëveshjet e tyre dhe të arrijnë një marrëveshje që do t’u mundësojë amerikanëve të qëndrojnë larg nga problemet që shfaqen në Siri.

Por asnjëra prej këtyre palëve nuk mund të jetë e përgatitur për të përballuar një skenar më të keq, siç është rindezja e luftës civile siriane.

Nëse Trump e përcjell politikën amerikane në linjë me qëllimet e Izraelit në Lindjen e Mesme, mund të sakrifikojë praktikën dhe pragmatizmin për një optimizëm tepër të madh për një rend të ri rajonal.