Meas Lorn jeton në Ta Sous, Kamboxhi. Ai si fëmijë u mbijetoi sulmeve të shumta ajrore të SHBA-së dhe ende pyet veten pse ndodhën bombardimet e viteve 1969-1973. Lorn humbi vëllanë, xhaxhain dhe kushërinjtë e tij gjatë sulmeve. "Unë ende pyes veten pse ata avionë sulmojnë gjithmonë këtë zonë. Pse e bombarduan atë?"

Henry Kissinger, të cilin shumë persona e fajësojnë për incidentin, të shtunën mbushi 100 vjeç.

Heinz Alfred Kissinger lindi më 27 maj të vitit 1923 në Fürth të Gjermanisë dhe emigroi në Shtetet e Bashkuara në vitin 1938, duke ikur nga sundimi nazist. Ai u bë shtetas amerikan në vitin 1943 dhe luftoi në ushtrinë amerikane gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Hulumtimi i gjerë nga Nick Turse i The Intercept tregon se si Kissinger deri më tani ka refuzuar të pranojë përgjegjësinë për të gjitha këto.

Të mbijetuarit e 13 fshatrave kamboxhiane pranë kufirit vietnamez i dhanë informata Tursen për sulmet ndaj familjeve dhe fqinjëve të tyre gjatë mbretërimit të ish-presidentit Richard Nixon dhe nën komandën e Kissinger. Intervistat ekskluzive të The Intercept me më shumë se 75 të mbijetuar kamboxhianë ofrojnë njohuri të reja mbi traumën afatgjatë të përjetuar nga të mbijetuarit e sulmit amerikan.

Incidentet e dokumentuara në regjistrimet dhe dëshmitë e dëshmitarëve okularë përfshijnë si sulme ajrore të qëllimshme brenda Kamboxhias, ashtu edhe sulme të paqëllimshme ose të pakujdesshme nga trupat amerikane të vendosura në kufirin e Vietnamit të Jugut.

Sipas të dhënave, për forcat amerikane që vranë dhe plagosën civilë nuk u dhanë dënime të rënda.

Greg Grandin, autor i Kissinger's Shadow (hija e Kissinger): “Justifikimet e fshehta për bombardimin e paligjshëm të Kamboxhias u bënë kuadri i justifikimeve për sulmet me dron dhe luftën përgjithmonë. Është shprehja e përsosur e ciklit të pandërprerë të militarizmit amerikan.”

Sipas ish-kreut të Programit të Studimeve të Gjenocidit të Universitetit Yale, Ben Kiernan, Kissinger është përgjegjës për vdekjen e rreth 150,000 civilëve, deri në 6 herë më shumë se numri i civilëve të vrarë në sulmet ajrore të SHBA-së në Afganistan, Irak, Libi, Pakistan, Somali. Siri dhe Jemen.

Kissinger ka në duar gjakun e 3 milionë njerëzve

Grandin po ashtu shtoi se Kissinger ka në duar gjakun e 3 milionë njerëzve sepse ai ndihmoi në zgjatjen e Luftës së Vietnamit, mbështeti gjenocidet në Kamboxhia, Timorin Lindor dhe Bangladesh, përshkallëzoi konfliktet e brendshme në Afrikën jugore dhe mbështeti grushtet e shtetit dhe skuadrat e vdekjes në Amerikën Latine.

Kur Kissinger u pyet në seancën e konfirmimit të Senatit për t'u bërë Sekretar i Shtetit në vitin 1973 se a e mbështet fshehjen e qëllimshme të informacionit për sulmet në Kamboxhia, ai u përgjigj: “Do të doja vetëm të sqaroja se ky nuk ishte bombardimi i Kamboxhias, por i vietnamezëve të veriut në Kamboxhia.”

Ky pretendim bie ndesh me dokumentet ushtarake amerikane dhe deklaratat e dëshmitarëve okularë.

Në librin e tij të vitit 2003 Përfundimi i Luftës së Vietnamit, Kissinger besonte se 50,000 civilë kamboxhianë vdiqën si rezultat i sulmeve të SHBA-së gjatë përfshirjes së tij në konflikt. Bombardimi i Kamboxhias ishte një nga sulmet ajrore më të gjera në histori, sipas dokumenteve të publikuara nga The Intercept.

Shtetet e Bashkuara kryen rreth 231,000 operacione bombardimi mbi Kamboxhi nga viti 1965 deri në vitin 1973. Ndërsa Kissinger po shërbente si konsulent, avionët amerikanë hodhën 500,000 ton bomba ose edhe më shumë.

Turse e pyeti Kissingerin se si do ta ndryshonte dëshminë e tij para Senatit në një konferencë të Departamentit të Shtetit të vitit 2010 mbi ndërhyrjet amerikane në Azinë Juglindore nga viti 1946 deri në fund të Luftës së Vietnamit.  Ndërsa, ai u përgjigj: "Pse duhet ta ndryshoj deklaratën time?". "Unë nuk e kuptova plotësisht pyetjen."

Nixon ishte një kandidat i cili premtonte që do të ndalojë përfshirjen e Amerikës në Luftën e Vietnamit, por në vend të kësaj e përshkallëzoi luftën në Kamboxhinë fqinje. Kissinger dhe Haig planifikuan një operacion që ishte fshehur nga Kongresi, zyrtarët e lartë të Pentagonit dhe publiku amerikan.

Kissinger dhe Nixon janë gjithashtu individualisht përgjegjës për sulmet që vranë, plagosën dhe zhvendosën qindra mijëra kamboxhianë dhe hodhën themelet për gjenocidin e Kmerëve të Kuq. Kmerët e Kuq ishte emri kolektiv që iu dha anëtarëve të Partisë Komuniste të Kamboxhisë (CPK), të udhëhequr nga Pol Pot, sekretar i përgjithshëm i Partisë Komuniste të Kamboxhisë.

Kaing Guek Eav (me nofkën "holandez"), i cili mbikëqyr burgun e Kmerëve të Kuq Tuol Sleng, ku mijëra kamboxhianë u torturuan dhe u ekzekutuan në fund të viteve 1970, i tha një gjykate të mbështetur nga OKB se Nixon dhe Kissinger kishin lejuar që Kmerët e Kuq "të kapnin mundësi të arta”.

Princi Norodom Sihanouk, tha në vitet 70 se "z. Nixon dhe Dr. Kissinger janë të vetmit përgjegjës për tragjedinë në Kamboxhia".

Fajësimi i Vietnamit

Aktakuza në librin, "Gjyqi i Henri Kisingerit", shkruar nga Christopher Hitchens në 2001, thoshte që Kissingeri të ndiqet penalisht për krime lufte, krime kundër njerëzimit dhe shkelje të së drejtës së përgjithshme, zakonore ose ndërkombëtare.

Kamboxhianët i quanin helikopterët sulmues Cobra "këmbët e karavidheve" për shkak të sajëve të tyre, dhe Loachs, "lëvozhgë kokosi" për shkak se duken si flluska të vogla. Gjatë një vizite në Kamboxhia në vitin 2010, Turse përshkruan se si kamboxhianët u befasuan kur mësuan se një amerikan kishte dëgjuar për sulmet në fshatin e tyre.

Departamenti i Mbrojtjes e ka bërë të qartë se nuk është i interesuar të hetojë akuzat e së kaluarës për dëmtimin e civilëve dhe shanset që Departamenti të hetojë viktimat civile në Kamboxhia pas 50 vjetësh pothuajshe nuk ekzistojnë.

"Ne bombardoheshim çdo ditë," kujton Kang Vorn, ish-kryetari i fshatit Doun Rath. " Një herë ne bombardoheshim tre ose katër herë në ditë."

Të mbijetuarit e bombardimeve B-52 e përshkruajnë atë si një fatkeqësi të tmerrshme. Vuth Than, 78 vjeç, dhe motra e tij, Vuth Thang, 72 vjeç, ishin larg shtëpisë së tyre në Por kur 17 anëtarë të familjes së tyre u vranë në një bombardim B-52. Vuth Than i tregon Turse se si humbi gjithçka, duke përfshirë të gjithë familjen e tij.

Në një konferencë në Departamentin e Shtetit në vitin 2010, Kissinger i tha Turse: "Ky sulm ishte në thelb në një zonë jo të populluar dhe nuk besoj se rezultoi në viktima të konsiderueshme." Këto fjalë janë thënë në konferencën e Departamentit të Shtetit të vitit 2010 me titull "Përvoja Amerikane në Azinë Juglindore, 1946-1975". Në një intervistë me NBC News në vitin 1979, gazetari britanik David Frost akuzoi Kissingerin se kishte nisur një sërë ngjarjesh që do të "shkatërronin këtë vend". NBC më vonë transmetoi intervistën, por i dha Kissinger-it mundësinë për të ndryshuar komentet e tij.

"Ju nuk do ta shkatërronit vendin duke bombarduar shtatë zonat e izoluara të bazës vietnameze të veriut, të vendosura pesë milje larg kufirit vietnamez, ku u kryen sulmet në Vietnamin e Jugut,!"

 Kissenger me të drejtë mohoi pretendimin e Frost se zona e bazës 704 ishte bombarduar gjatë operacioneve të fshehta të B-52, duke pranuar se "zona bazë 740" ishte goditur në të vërtetë, një gabim shtypi në një dokument të Pentagonit. Ai shtoi se propozimet e synuara u shoqëruan me një deklaratë se "viktimat civile priten të jenë minimale".

Përpara se Nixon dhe Kissinger të merrnin detyrën, komandot amerikane kishin kryer respektivisht 99 dhe 287 misione. Kjo shifër ishte rritur në 454 në vitin 1969. Midis janarit të vitit 1970 dhe prillit të vitit 1972, kur programi u mbyll zyrtarisht, komando kryen të paktën 1045 operacione të fshehta në të gjithë Kamboxhinë. Duket se ka pasur edhe operacione të tjera të iniciuara nga Kissinger, por këto nuk janë bërë kurrë publike.

Haig ishte zëvendës-shefi i shtabit të ushtrisë nga janari deri në maj 1973, midis roleve të tij si zëvendëspresident i sigurisë kombëtare dhe shef i shtabit të Shtëpisë së Bardhë. Gjenerali i pensionuar i brigadës John Johns i tha Turse se ai ishte dëshmitar i një telefonate të rëndësishme ndërsa ishte ulur në zyrën e Haig në Pentagon. “Po e informoja për diçka dhe telefoni i kuq ra duke treguar një telefonatë nga Shtëpia e Bardhë,” kujton Johns. "U ngrita për të shkuar. Ai më bëri me shenjë të ulesha. U ula atje dhe e dëgjova të shpjegonte se si t'i mbulonim sulmet tona në Kamboxhia."

Roger Morris, një nga ndihmësit e Kissinger, i tha Turse se "i kujtohej se sa shpesh lejonte ekspedita sekrete që ndodheshin në Kamboxhia".

"Ne kryenim shumë operacione të fshehta atje."

Raportet vijuese nga The Intercept zbuluan se si helikopterët amerikanë sulmuan një fshat kamboxhian në maj 1971. Komandanti i "zogut të lartë", kapiteni David Schweitzer, shpjegoi se zona ishte bombarduar me raketa dhe avionë dhe urdhëroi që njësitë e Ushtrisë Vietnameze të Jugut të vendoseshin për të kërkuar pozicione të dyshimta të armikut.

Kapiteni Thomas Agness, piloti i helikopterit që mbante disa nga ARVN-të (këmbësoria vietnameze e jugut), i tha Turse se ARVN-të kishin plaçkitur fshatin dhe tregoi se si "ata vodhën gjithçka që u ra në dorë".

Kmerët e Kuq të Pol Potit ishin rreth 5,000 kur Henry Kissinger përgatiti planet e tij për të bombarduar fshehurazi Kamboxhinë. Sipas një telegrami të CIA-s të vitit 1973, përpjekjet e rekrutimit të Kmerëve të Kuq mbështetëshin shumë në bombardimet e SHBA-së.

SHBA-ja bombardoi Kamboxhinë në vitin 1973 më shumë se 4 vitet e mëparshme së bashku. Sipas një studimi të publikuar nga Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar, “bombardimet intensive amerikane në vitin 1973 e rritën numrin e refugjatëve në pothuajse gjysmën e popullsisë së vendit”.

Vrasës i poshtër

Këto sulme trimëruan forcat e Pol Potit dhe lejuan që Kmerët e Kuq të rriteshin në një ushtri prej 200,000 vetësh, duke marrë nën kontroll vendin dhe duke vrarë më shumë se 20% të popullsisë. Pasi qeveria mori kontrollin, erërat politike ndryshuan dhe Kissinger këshilloi veçanërisht ministrin e Jashtëm tajlandez: "Duhet t'u thuash gjithashtu kamboxhianëve se ne do të miqësohemi me ta. Ata janë banditë vrasës, por ne nuk do të lejojmë që kjo të na pengojë. Ne jemi të gatshëm të përmirësojmë marrëdhëniet tona me ta”.

Ushtarët vietnamez pushtuan Kamboxhian në fund të vitit 1978 për të përmbysur Kmerët e Kuq dhe i çuan njerëzit e Pol Potit në kufirin tajlandez. Shtetet e Bashkuara, nga ana tjetër, qëndruan në anën e Pol Pot-it, duke detyruar vendet e tjera të bashkojnë forcat e tij, duke transferuar furnizime për ta, duke ndihmuar Kamboxhia të ruajë vendin e saj në Kombet e Bashkuara dhe duke rezistuar përpjekjeve për të hetuar ose ndjekur penalisht zyrtarët e Kmerëve të Kuq për gjenocid.

Kissinger nuk përmendi gjakun në duart e tij në Kamboxhia në kujtimet e tij të vitit 1978, Vitet e Shtëpisë së Bardhë. Sepse, sipas gazetarit William Shawcross, "Për Kissinger, Kamboxhia ishte një shfaqje anësore, njerëzit mund të treten në lojën e madhe të kombeve të mëdha".

Turse thotë se i ndjeri Anthony Bourdain shprehu mendimin e shumë njerëzve kur tha se "kushdo që viziton Kamboxhian do të donte ta rrihte Henry Kissinger-in për vdekje".

Bourdain u shpreh  se: “Kurrë më nuk do të mund të hapësh një gazetë dhe të lexosh pa ndjenjën e mbytjes se ai tradhtar, gënjeshtar, vrasës pati një bisedë të ëmbël me Charlie Rose ose mori pjesë me kravatë të zezë në një ftesë për një revistë të re me shkëlqim.”

Turse e kundërshtoi Kissingerin në vitin 2010 për mospërputhjen në pretendimin e tij se ai bombardoi vetëm "Vietnamezët e Veriut në Kamboxhia" ndërsa sipas shifrave të tij ai vrau 50,000 kamboxhianë.

Kissenger pohoi se: “Ne nuk po kërkonim kamboxhianët për të bombarduar vendin.”

Kur Turse i tha Kissinger-it se provat tregonin të kundërtën, Kissingeri u zemërua dhe e pyeti Tursen: "Çfarë po përpiqesh të provosh?".

Kissinger e mbylli bisedën duke i thënë Turse: “Nuk jam mjaftueshëm i zgjuar për ty, më mungon inteligjenca dhe morali yt” dhe u largua duke lënë pas vrasjet e tij.

Megjithatë, Kissinger nuk u akuzua apo u dënua kurrë për ndonjë vrasje.