Enis Nakkash:Irani dhe Hizbullahu nuk do të lejojnë kurrësesi që Siria të largohet nga Aksi i Rezistencës.

Publikuar në Qershor 10, 2017, 4:04 p.m.

Hasan Sivri ka zhvilluar për Media Shafak, një reportazh javë më parë me analistin libanez, Dr. Enis Nakkash në lidhje me sulmet e SHBA-së kundrejt Sirisë. Ky është përkthimi i reportazhit:

Hasan Sivri: Dr. Enis le të fillojmë me Sirinë. Është ndërmarrë një operacion drejt Tabkas. Në krye të operacionit qëndrojnë kurdët. Duket se edhe Trumpi do të ndërhyjë shumë në këtë operacion. Veçanërisht pas ardhjes së Obamës dhe çështjes së Aleppos, ishte krijuar përshtypja se SHBA-ja ishte tërhequr. Ndërsa tashmë Trumpi ka dhënë shenja se përkundrazi ai do të përfshihet shumë. Si do të ndikojë kjo gjë në arenën ushtarake dhe politike?

Enis Nakkash: Këtë situatë unë e kam emëruar si etapa e tretë e luftës së Sirisë. Etapa e parë ishte ajo kur kishin për qëllim rrëzimin e regjimit. Ashtu si edhe në Egjipt dhe Tunizi u ndoq rruga e krijimit të demostratave. Kjo etapë nuk arriti të kishte sukses sepse një pjesë e mirë ishin kundër këtyre demostratave. Duke qënë se kjo etapë nuk arriti suksesin e pritur u kalua në përdorimin e dhunës. Dhuna erdhi duke u shtuar. Për ta nxitur edhe më shumë këtë dhunë u përdor një pjesë xhihadiste e shoqërisë. Edhe në këtë etapë nuk arritën të kishin sukses. Më në fund bota filloi të kuptonte se kishte ardhur koha që t’i jepej kësaj krize. Megjithatë, kjo krizë nuk duhet të përfundojë përpara se vendet e rajonit dhe të botës të marrin fitimin e tyre apo të pësojnë një humbje të rëndë. Kjo është pikëpamja e tyre. Për këtë aryse ka ardhur koha që ato të vihet në jetë etapa e tretë, ajo e ndërhyrjes së shteteve me anë të ushtrive. Ushtria e parë që kreu ndërhyrjen ishte ushtria turke. Duke mbajtur pranë vetes edhe disa grupime të armatosur ka snuar të krijojë në praktikë një zonë të sigurtë. Në fillim ishte qëllimi i luftës kundër terrorizmit, ku në të vërtetë synohej që të parandalohej çdo ekzistencë e mundshme kurde. Po kështu edhe amerikanët, nën slloganin e ‘luftës kundër ISIS-it’ në të vërtetë kërkojnë të luajnë rolin e kontribuesit duke dërguar forcat. Po kështu në terren kanë zbritur edhe rusët me ushtrinë e tyre. Tashmë në terrenin sirian ndodhen ushtritë amerikane, ruse, turke dhe disa grupime ushtarake. Ndërsa disa shtete të tjera, si pjesë e Koalicionit Amerikan kanë hyrë në terren nëpërmjet përdorimit të avionëve. Aty janë përfshirë shtete nga Danimarka deri tek Jordania. Ndërsa disa shtete kanë dhënë kontributin e tyre me anë të shërbimeve të inteligjencës dhe të forcave speciale. Si për shembull Franca dhe Anglia. Megjithatë, fuqitë kryesore në raon do të jenë forcat amerikane, turke dhe forca të disa vendeve arabe të gjirit. Kjo gjë tregon se etapa e tretë nuk do të përmbajë vetëm përplasjen mes grupimeve të armatosura, por duket se do të ketë edhe përplasje mes ushtrishë. Pra, po na pret një konflikt i fortë. A do të përfundojë kjo me një marrëveshje Malte? Pra ende nuk mund të themi se do të mblidhen fuqitë e mëdha dhe të thonë “Nuk duam një luftë të tretë botërore, prandaj le të shpërndajmë zonat e ndikueshmërisë”, apo do të ketë konflikte të ashpra derisa të fitojë më i forti. Ndryshe nga sa mendojnë shumë, pala që është në të vërtetë e dobët në këtë konflit është Amerika.

Hasan Sivri: Pse është pala amerikane palë më e dobët?

Enis Nakkash: Pas tërheqjes nga Iraku dhe nga Afganistani, SHBA-ja nuk e gëzon më pozicionin me anë të së cilit mund të ndërhynte në rajon me një forcë të madhe. Trumpi nuk është një figurë e cila do të hynte në një luftë kaq haptazi që do të shkaktonte dëme të mëdha ekonomike për Amerikën. Trumpi do të ndërmarrë një lëvizjes ushtarake sa për të përcjellë mesazhin “Unë jam këtu”. Nëse do të arrijmë në marrëveshje, edhe unë do të jem dakord. SHBA-ja pretendon se pala ruse do ta presë atë në Siri dhe kështu do të kërkojnë që të arrijnë një marrëveshje me rusët. Për marrëveshje do të jetë edhe pala turke. Megjithaatë, në këtë marrëveshje turqit nuk pretendojnë të ketë asgjë në lidhje me kurdët. As një ekzistencë e tyre me një status të veçantë, aq më pak një shtet i pavarur. Nuk dëshiron as një ekzistencë konfederale, apo federale. Pra, ekzistojnë përplasje interesash.

Në këtë luftë kundër Sirisë, Irani dhe Hizbullahu nuk do të lejojnë kurrësesi që Siria të largohet nga Aksi i Rezistencës. Ashtu siç ndodhi edhe në Irak, SHBA-ja do të goditet në territoret e Sirisë derisa të tërhiqet nga aty. Sipas analizës që i kam bërë situatës, pala amerikane shfaqet si pala më e dobët. Nuk do të mund t’i përballojë këto goditje. Nuk mund të shpallë një luftë të madhe. Pala e fortë në të vërtetë është aksi Iran-Siri. Irani e ka të mundur si brenda territorit të Sirisë, ashtu edhe të Irakut të mund të krijojë hapësirë për të vepruar me lehtësi. Ndërsa turqit mbeten vetëm në veri. Nga ky pozicion nuk mund të krijojë një front më të madh dhe më të gjërë. Sepse në të kundërt do të përbalej me amerikanët, rusët dhe kryesisht me iranianët. Në të ardhmen, do të kërkohet të arrihet në marrëveshje me turqit për stabilitetin e rajonit, sepse edhe turqit përbëjnë një shumicë në rajon. Kur bëjmë një krahasim me luftrat e tjera në kontekstin e vdekjeprurjes dhe shkatërrimit, kjo luftë nuk do të ketë shifra aq të larta dhe nuk do të ketë shkatërrime të këtilla, megjithatë vetë thelbi i konfliktit do të jetë shumë i ashpër. Kjo do të jetë lufta – Kush do të qëndrojë në rajon? Kush do të largohet nga rajoni? Luftrat e mëparshme nuk kanë qënë për të nxjerrë një palë nga rajoni, apo për të futur një palë tjetër. Kishte shkatërrime të rastësishme dhe vrasje të rastësishme. Askush nuk mund të shkruante asgjë për të ardhmen e territorit të tij. Përveç njërës palë. Regjimit sirian. Regjimi arriti të rezistonte dhe të ruante pozicionin e tij. Tashmë Izraeli është i shqetësuar dhe aspak i kënaqur. Po kështu shqetësim ka shfaqur edhe SHBA-ja. Konfliktet që na presin janë në fakt konflikte që do të vendosin për të ardhmen e palëve.

- A po flisni për një luftë që do ta përfshijë të gjithë rajonin?

Jo. Konflikti do të vazhdojë të ndjekë të njëjtin nivel. Megjithatë nuk do të kemi më vetëm përplasje mes ushtrisë siriane dhe grupimeve të armatosura, apo ushtrisë irakiane dhe ISIS-it. Tashmë në terren kanë zbritur ushtritë turke dhe amerikane. Prezenca në terren të këtyre konflikteve ka çmimin e saj. Ndonjëherë paguhet edhe “gabimisht”. Ashtu siç ndodhi edhe në ditët që lamë pas. Një ushtar turk që vdiq në frontetet ruso-kurde dhe amerikano-kurde. Në të ardhmen mund të ndodhë që turqit të ngrihen dhe t’i kërkojnë llogari amerikanëve dhe rusëve se “Ku ishin, apo çfarë bënin në ato kohë”, madje edhe mund të ngrihen t’i pyesin se pranë cilës palë po qëndrojnë. Sërisht vetëm pak kohë më parë, Putin kërkoi falje nga Turqia për ushtarët e rarë gjatë sulmit ajëror rus. Sigurisht nuk mund të dimë sa serioz ka qënë në këtë ndjesë, apo sa është pranuar ajo. Askush nuk mund të thotë me siguri nëse ky sulm ajëror ka ndodhur gabimisht, apo ka qënë i qëllimshëm. Për këtë arsye përplasje të këtilla do të zbresin edhe në terrenin më të gjërë.

- Sot kurdët kanë zbritur deri në Tabka. Në deklaratën e parë, Zëdhënësi i Forcave Demokratike Siriane është shprehur se ata do ta mirëpresin ushtrinë siriane nëse ka vullnetin t’i bashkohet. Megjithatë, u shpreh se turqit nuk do të marrin pjesë.

- Kurdt janë të përçarë. Ashtu siç ka kurdë që bashkëpunojnë me amerikanët, ka edhe kurdë që nuk i duan amerikanët.

- Për cilët kurdë jeni duke folur? Mos vallë për PYD-në si parti?

- Po po flas për PYD-në. Ata po bashkëpunojnë me amerikanët, megjithatë në mesin e tyre ka edhe prej atyre që mendojnë se duhet në fakt të bashkëpunojnë me qeverinë e Damaskut dhe ushtrinë e saj. Rusët po mundohen të zbusin marrëdhëniet mes kurdëve dhe ushtrisë së Sirisë. Po kështu, diskutohet edhe fakti se edhe rusët mund të hyjnë në terren për të luftuar kundër ISIS-it. Sigurisht qëllimi i tyre kryesor në ndërmarrjen e këtij vendimi është zbehja e rolit të amerikanëve. Deri më tani është ende e paqartë se cila palë do të marrë pjesën më të madhe të tortës nga kurdët.

- Do t’i rikthehemi çështjes së kurdëve. Për një moment le të kalojmë tek Palestina. Flitet për një konferencë të përbashkët mes arabëve dhe Izraelit me qëllim arritjen e paqes. Thuhet se konferenca do të njihet si Konferenca e Paqes Arabo-Izraelite. Kjo konferencë do të organizohet nën drejtimi e Emirëve dhe të Shejve të Gjirit Persik. Gjatë kohës që flitej për këto spekullime, në Teheran po zhvillohej Konferenca e Mbështetjes së Intifadës Palestineze dhe në konferencë gjendeshin pjesëmarrës nga pjesë të ndryshme të Palestinës dhe nga grupimet e rezistencës. Kjo ishte një periudhë që ishin acaruar edhe marrëdhëniet mes Gjirit Persik dhe Iranit. Ishte edhe periudha kur Hibullahu e kërcënoi Izraelin se do t’i godiste bazat e tij nukleare që janë të vendosura në jug të vendit. Në të njëjtën kohë thuhej se në Golan dhe në territoret përreth po bëheshin përgatitje.ndërsa kërcënimet dhe nxitja e acarimit të marrëdhënieve sa vjen e rritet, edhe shejhët e gjirit kanë nissur një etapë të re për të arritur paqe me Izraelin. Ende vazhdon të zhvillohet një luftë me në qendër Sirinë dhe thuhet se një hap i këtillë do ta agravojë edhe më shumë situatën e dhunshme. Nën hijen e të gjithë këtyre zhvillimeve më lejoni të ngre këtë pyetje të thjeshtë: Ku qëndroj Palesina në gjithë këtë?

- Më parë zhvilloheshin konferenca me qëllime paqësore. Në këto konferenca qëllimi ka qënë largimi nga tryeza e çështjes palestineze, ta zhdukte si një faktor i ekuacionit. Arabët e gjirit kanë dhënë mbështejen e tyre të gabuar për Amerikën në këtë çështje. Sepse edhe ata vetë kanë qënë pjesë e kësaj strategjie: Zhdukja e çështjes palestineze. Për këtë arsye vëmendja ishte vnedosur pikërisht tek çështja palestineze. Tashmë nuk flitet për një Rezistencë Palestineze shumë të theksuar. Qëllimi i tanishëm është që nëpërmjet ‘marrëveshjes’ të kontribojë në marrëdhëniet arabo-izraelite. Qëllimi është që përpara Iranit të vihet një marrëdhënie dhe aleancë arabo-izraelite/ kjo është një gjë e re dhe çdo ditë e më shumë po vihet në dukje. Megjithatë, kjo situatë nuk do ti ndryshojë balancat e fuqive në gjithë këto balanca. Kjo situatë vetëm sa do të bajë palën arabo-izraelite më të dukshme kundër Iranit dhe kjo gjë do t’i tregojë në mënyrë më të qartë arabëve se kush e shiti vërtetë çështjen palestineze. Pas këtyre ngjarjeve, publiku i gjërë do të mund të shohë më qartë të vërtetën e dy palëve apo dy akseve. Më përpara njerëzit ishin skeptik në lidhje me këto dy akse dhe shpeshherë medohej se ishte një përplasje Shiia-Sunni, apo arabësh me perisianët. Tashmë që shtetet arabe të gjirit po shkojnë drejt një rruge paqeje me Izraelin, arabët do të shohin se është Irani ai që mbështet vërtetë çështjen palestineze dhë është më pi përkushtur kundrejt saj.

Për këtë arsye, sipas analizave të mia, Konferenca e Mbështetjes së Intifadës në Teheran do të formësojë të ardhmen dhe do të ketë rolin e saj në terren. Ndërsa konferenca për paqe që do të organizojnë arabët nuk do të jetë e suksesshme dhe nuk do të mund të ketë asnjë rezultat. Kjo konferencë do të tregojë se shtetet arabe janë të dobëta dhe se gjithë ky organizimi po bëhet me qëllim që ato të kërkojnë ndihmën e Izraelit kundër Iranit. Një gjë e këtillë jo vetëm që nuk e dobëson rolin e Iranit, përkundrazi e përforcon atë. Kjo gjë do të tregojë se Irani është fuqia e vetme që e mbështet vërtetë Palestinën dhe që qëndron pranë popujve arabë. Nëse Irani e vazhdon këtë luftë, si një luftë çlirimtare nga rreziku kombëtar që i kanoset nga Izraeli dhe Amerika, bota arabe dhe islamike do të afrohet më shumë kah Iranit. Sot për sot vendet arabe janë stabile në politikat e tyre dhe nuk i ndryshojnë ato. Ajo që ne shohim sot është sesi këto politika të fshehta po bëhen gjithnjë e më të qarta. Kjo është një gjë shumë e natyrshme e qenshmërisë së Gjirit Persik. Gjithnjë kanë qënë pranë kolonizatorëve dhe imperialistëve. Tashmë vetëm po bëhet më haptazi, dhe do të vazhdojë të bëhet edhe më haptazi.

- E kemi thënë edhe më parë se Aksi i Rezistencës kishte filluar përgatitjet në jug të Sirisë dhe përreth territorit të Golanit.

- Sot për sot në jug të Sirisë gjendet vetëm Aksi i Rezistencës. Ndërsa po mundohen ta shkëpusin Sirinë nga Aksi i Rezistencës, shohim se tashmë ky aks është gjithnjë e më i fuqishëm në këtë rajon. Tashmë Aksi i Rezistencës është i vetëm nga Siria deri në Liban. Tashmë nuk mund të themi më se froni në Liban është më i fuqishëm se fronti në Siri apo se është në gjendje më të mirë se frontet në vendet e tjera. Tashmë ato janë një front i vetëm. Dhe me shumë shumë mundësi, në luftën e ardhshme këto dy fronte do të hyjnë në luftë të bashkuara në një front të vetëm.

- Ndërsa lufta po afrohet, Hamasi ende nuk ka marrë një pozicion të qartë.

- Hamas ka pësuar goditje në rajon. Projekti i Vëllazërisë Myslimane që synonte të kontrollonte rajonin me mbështetjen e Katarit dhe Turqisë ka pësuar rënie në Egjip, në Tunizi janë përjetuar zhvillime shumë të rëndësishme, në Libi është goditur dhe edhe sot ende vazhdon që Libia të jetë në luftë, në Siri nuk arriti të kishte sukses dhe kështu nuk arriti të realizonte asnjë nga parashikimet e tij. Për më tepër, vendet e gjirit po lidhin marrëdhënie të reja me Izraelin dhe po zgjerojnë politikat e tyre si dhe politikat e sigurisë. Nga ana tjetër, Irani pavarësisht gabimeve që ka bërë Hamasi ende vazhdon ta mështesë rezistencën e Palestinës. Kjo gjë krijon një përbën një ndryshim të madh mes palëve. Duke qënë se Hamasi bëri një gabim, në vend që të merrte përgjigje me një gabim tjetër, u vazhdua mbështetja për rezistencën palestineze. Edhe Hamenei është shprehur se pavarësisht dallueshmërisë në ideologji, ata do të vazhdojnë mbështetjen ndaj rezistencës palestineze. Për Iranin nuk përbën ndryshim nëse rezistenca është islamike apo jo, ata do ta mbështesin rezistencën palestineze. Dhe ky është një mësim i mirë për Hamasin. Nuk është të gjënit islamik emjaftueshme. E mjaftueshme është të gjenit rezistent për Palestinën. Dhe unë mendoj se në të ardhmen, konferenca e Teheranit do të jetë edhe më me shumë ndikueshmëri. Do të ketë ndikueshmëri më të madhe.

Çështja sektare është një ndër çështjet më problematike në rajon. Kjo ëstë një problematikë jo vetëm për Hamasin dhe pjesën sunni, por për të gjithë sektaristët. Sepse një gjë e këtillë është rrënjosur thellë në mendjet e tyre. Identiteti më i vështirë në rajon, pas iidentitetetit radikal është ai i sektarizmit. Është një identitet më i rrezikshëm sesa identiteti fetar. Identiteti fetar mund të jetë i hapur për diskutim, megjithatë identeti sektar është i mbushur me fanatizëm. Si rezultat, një gjë e këtillë është shumë qartë e dukshme tek Hamasi. Fanatizmi i medhhebit sunni dhe fanatizmi i Ihvanit ka bërë që Hamasi të ketë vështirësi në kuptimin e marrëdhënieve ndërkombëtare dhe të konkurrencës. Çfarë do të thotë se, në momentin që i shohim gjërat nga një këndvështrim sektarist nuk mund të kemi një horizont të gjërë. Horizonti mbetet i kushtëzuar. Nuk mund të ndërveprohet në arenën ndërkombëtare.

- Sektaristët dhe tekfirxhinjtë zotërojnë një pjesë të konsiderueshme të mendësisë në rajon. Përfshirë këtu edhe Turqinë, kjo mendësi gjendet në shumë vende dhe sa vjen e shtohet.

- Turqia nën udhëheqjen e Erdoganit dhe më parë të Davutoglusë pati arritur ta shohë se bota po ndryshonte. Ky ndryshim dhe kthesë nuk ishin në interes të Perëndimit dhe të Amerikës. Shtete të tjera, përfshirë edhe Kinën po përforëcoheshin. Turqia, e cila ishte e lidhur me Perëndimin dhe Amerikën arriti ta shohë një gjë të këtillë. Në botën arabe dhe rajon po krijohej një boshëllëk. Turqia mendon se është ajo që mund ta mbushë këtë boshllëk. Rajoni nuk është vetëm arab, Turqia është një vend i cili ka një të shkuar 450 vjeçare, mendon se ka një ekonomi të mirë dhe ka një popullsi prej 80 milionë banorësh. Turqia mendon se nën një identitet të një vendi islamik, veçanërisht të një vendi sunni mund të përfitojë nga ky boshllëk për të krijuar shtetin islamik që ka imagjinuar gjithnjë. Për këtë arsye, unë mendoj se regjimi i Turqisë do të vazhdojë të islamizohet edhe më tej duke shkuar drejt përqafimit të një identiteti islamik. Në të njëjtën kohë do të shfaqet më shumë identiteti sektarist i mbushur me fanatizëm. Ky identitet sektarist do të bëhet gjithnjë e më shumë protagonist dhe kjo jo për të luftuar pakicat, por për të krijuar një shoqëri të madhe të së njëjtës pikëpamje për të arritur të realizojë projektin e madh në kokën e Erdoganit. Ajo që nënkuptoj me projekt është gjithë sovraniteti i rajonit. Për këtë arsye ai po mundohet të fitojë mbështetje nga arabët, nga Azia Qëndërore, madje edhe nga Evropa. Tashmë ai po e kërcënon Evropën me myslimanët që jetojnë në Evropë. Ky nuk është një numër myslimanësh që duhet injoruar. Ato që thotë Erdogani tani mund të duken të palogjikshme. Është e mundur që ne ende nuk ua shohim efektin, megjithatë sipas parashikimeve të bëra në Evropë, rreth 20 apo 30 vite më pas mendohet që popullësia e myslimanëve në Evropë do të arrijë deri në 40% të popullësisë totale. Një gjë e tillë tregon se në Evropë do të ketë një dryshim të madh demografik. Pyetja që ngrihet është kjo: A do të arrihet ky ndryshim nëpërmjet përplasjes së qytetërimeve, po do të arrihet me bashkëpunim? Erdogani është nga ata që mendon se një ndryshim i këtillë duhet të vijë nëpërmjet konfliktit. Ai mendo se periudha e përdorimit të bashkëpunimit ka kaluar. Ai mendon se bashkëpunimi 15 vjeçar gjatë së cilit ka përfituar nga teknologjia dhe kapitalizmi i Perëndimit tashmë ka mbetur në të shkuarën dhe ka mbaruar. Ai mendon se tashmë, nëse kërkon ta përforcojë veten duhet të futet në konflikt me ata.

- Sipas jush, cila është pika e fundit? A do të vazhdojnë konfliktet e këtilla?

- Po, do të vazhdojnë. Rrotat e makinës që ka ndezur Erdogani ende nuk janë gati që të ndalojnë. Sigurisht, edhe evropianët nga ana tjetër nuk do t’i thonë Erdoganit “Në rregull, si të duash ti” dhe t’i hapin rrugën. Konfliktet do të fillojnë. Veçanërisht, nëse nuk gjendet një zgjidhje e përbashkët për çështjen siriane dhe atë kurde, konfliktet do të vazhdojnë.

- SHBA-ja vazhdon t’ii dërgojë kurdëve armë, mjete ushtarake dhe tankë. Kjo gjë e shqetëson Turqinë. Ky është një ndër problemet thelbësore mes Turqisë dhe SHBA-së. Trumpi është shprehur se Turqia është një aleat strategjik në rajon, megjithatë vazhdon të ruajë të njëjtat marrëdhënie të afërta me kurdët në veri të Sirisë. Avionët e SHBA-së zbresin në zonën e Rojavas. Po kështu edhe rusët janë rreshtuar krah kurdëve në Menbixh dhe Afrin duke i mbrojtur kurdët. Ajo që unë dua të pyes është pozicioni i Iranit dhe Damaskut? Si shprehet ato për kurdët? Kurdët kërkojnë që Siria të shndërrohet në një shtet federativ ose konfederativ, megjithatë ata me dojnë se Irani nuk do të japë leje për një gjë të këtillë. Çfarë mendimi kanë Irani dhe Damasku në lidhje me kurdët që sa vijnë e i afrohen edhe më shumë SHBA-së?

- Askush nuk do t’i japë asgjë kurdëve. Kurdët janë thjesht një pretekst që SHBA-ja dhe Perëndimi të hyjnë në rajon. Po kështu edhe rreziku i ‘osmanizmit’ është një pengesë. Perëndimoër dhe SHBA-ja kërkojnë të kenë një Turqi aleate, megjithatë nuk duan jë Turqi që t’i kalojë kufinjtë e saj dhe të kërkojë të drejta në rajon dhe të ndërhyjë në territoret e naftës dhe të gazit. Strategët perëndimorë nuk duan një Turqi që synon të ndërhyjë në Lindjen e Mesme.

Më lejoni t’ju rikujtoj edhe njëherë librin që kam shkruar. Kemi folur edhe më parë rreth tij. Në vend të konfliktit Turqia dhe Irani duhet të bashkohen bashkë dhe të thonë se “SHBA-ja nuk ka pjesë në Lindjen e Mesme, Izraeli nuk duhet të ketë pjesë në rajon dhe se kurdët janë një ndër themelet e këtij rajoni” dhe duhet t’i zhvillojnë marrëdhëniet për hir të rajonit dhe në interes të të gjithë popujve të tij. Në vend që të futen në konkurrencë për ndikueshmëri me njëri-tjetrin, pra në vend të konkurrencës nëse ‘Lindjen e Afërt do ta kontrollojë Turqia apo Irani’ duhet të punohet për një sistem në të cilin të mund të jetojnë të gjithë. Po kështu nuk duhen bërë plane dhe llogaritje të asnjë forme në të cilën kurdët do ta ndjejnëveten viktimë. Kurdët duhet të jenë “shtetasë” si gjithë “shtetasit” e tjerë. A ka një zgjidhje të këtillë për të cilën mund të bëhen bisedime? Apo nuk ka? Kështu, Turqia do t’i futet alternativave të veta për ta përballuar këtë problem. Irani do të mundohet ta pengojë atë.  Kurdët do të mundohen të arrijë diçka nëpërmjet marrëdhënieve të tjera, megjithatë nuk do të arrijnë asgjë. Dhe në fund do të mbetemi në këtë gjendje konflikti. Kjo gjë sjell vetëm shkatërrim për rajonin dhe asgjë tjetër.

- Cila është zgjidhja sipas jush Dr. Nakkash? A duhet të hyjnë shtetet e rajonit në dialog me njëri-tjetrin duke përfshirë edhe kurdët? Duket sikur asnjë shtet nuk flet me kurdët. Për këtë arsye duket se edhe kurdët kanë hyrë në marrëdhënie me amerikanët dhe rusët. Po i afrohet më shumë këtyre fuqive. Dhe këto fuqi po i ndihmojnë kurdët.

- Dhe në këtë mënyrë SHBA-ja dhe Rusia gjejnë një vend në terren dhe kështu të gjithë janë të  detyruar të paguajë çmimin e kësaj ndërhyrjeje. Kurdët ka dhënë shembuj të mirë si në Turqi në ashtu edhe në Siri. Në Turqi kanë krijuar Partinë Popullore Demokratike, ndërsa në Siri kanë Njësitë e Mbrojtjes Popullore Demokratike. Kjo frymë demokratike që përmbledh të gjitha popujt demokratikë duhet ta mendojmë më gjërë duke përfshirë të gjithë rajonin. Janë popujt demokratikë turqë, kurdë, arabë dhe persë ato që do të sjellin zgjidhjen... Ky nuk duhet të jetë një sllogan që përdoret vetëm për kurdët apo vetëm nga kurdët. Kjo duhet të kthehet në një kulturë që do të përfshijë edhe turqit, edhe kurdët edhe arabët dhe iranianët. Popujt e rajonit nuk kanë zgjidhje tjetër veçse të jetojnë së bashku, pa vendosjen e hegjemonisë së një identiteti mbi një identitet tjetër. Sepse luftrat me bazë identitetin sjellin vetëm fitues të humbur. Një fitore e këtillë do t’i sjellë rehati vetëm identitetit që ka dalë fitues në këtë luftë, ndërsa do t’i sjellë vuajtje palës tjetër, megjithatë nuk sjell zhvillim absout, as fitore politike absolute dhe as nuk mund t’i sjellë. Disa mundohen që të krijojnë kontroll mbi të tjerët nëpërmjet luftrave me bazë identiteti duke përdorur forcën e butë. Përshembul, thonë se sunnitë duhet të bashkohen. Në këtë mënyrë mund t’i shkelni të githa sektet e tjera – qofshin këto sekte islamike, apo edhe të feve të tjera – apo të bashkohen shiiat dhe të shtypin të tjerët, apo të bashkohen arabët, apo të bashkohen kurdët dhe të kalojnë mbi të tjerët duke i shkelur të gjithë identitetete tjera. Gjeografia na mundëson ne një mësim. Shumica e ujit vjen nga Turqia. Uji që shkon në Irak dhe Siri kalon nga Turqia. Ndërsa nafta dhe gaza vijnë nga këto zona për të kaluar në Turqi. Nëse është kështu, pse këto palë nuk bashkohen? Nuk bashkëpunojnë, nuk njësohen? Edhe vetë pozicioni gjeografik diçka  na mëson në këtë aspekt. Dhe nëkë ndasi gjeografia është e drejtë. Megjithatë, shumicën e kohës një gjë e këtillë harrohet. Ata që nuk e kuptojnë gjeografinë dhe mesazhet që ajo përcjell nuk duhet të merren as me politikë. Pozicioni gjeografik luan gjithmonë rolin e tij. Ka edhe prej atyre që falsin sikur pozicioni gjeografik në Irak nuk ekziston dhe nuk është i rëndësishëm. Nëse rrjedhën e një uji në fshat e pengon me anë të një barriere apo duke krijur ndonjë pengesë tjetër, atëherë mund ta vrasësh fshatin tjetër nga etja. Kjo është ajo që na mëson gjeografia. Fatkeqësisht rajonet nuk i japin rëndësi mesazheve të gjeografisë. Sigurisht nuk është e nevojshme të ndërtosh ndonjë barrierë. Nëse e kontrollon një barrierë e ke në dorë kur ta hapësh dhe kur ta mbyllësh.

- Le t’i rikthkehemi për një moment Rusisë. Në momentet kur Rusia filloi të luante një rol aktiv në Siri thuhet si kishte krijuar një koordinim të këtilël të lëvizjeve të saj që të mos përballej me Izraelin. Megjithatë, pas sulmeve të fundit të Izraelit, rusët e kanë shprehur irritimin e tyre haptazi, duke e pralajmëruar me një thirrje ambasadorin izraelit. Për më tepër, edhe Siria për herë të parë i trejtuan sistemet e tyre mbrojtëse kah avionëve izraelitë dhe kanë lëshuar disa raketa duke i goditur ato. Cili është pozicioni i vërtetë i Rusisë në këtë ngjarje? A ka ndryshuar ky pozicion nga më përpara? Cili është qëndrimi i rusëve ndërkohë që Izraeli organizon sulme brenda territorit sirian?

- Në kohën kur Rusia vendosi të hynte në Siri, mes Izraelit dhe Rusisë janë zhvilluar disa bisedime në lidhje me këtë lëvizje. Putin ishte shprehur se “Unë nuk po hy në Siri për ta mbështetur Sirinë kundër Izraelit, por po hy për të mbrojtur qeverinë siriane.” Po kështu edhe izraelit i është shprehur se “Izrael, nëse di mendon se po të afrohet një rrezik për sigurinë tënde kombëtare, kjo gjë nuk përbën problem për mua, unë kam ardhur të mbroj këtë qeveri.” Fillimisht, Izraeli i justofikonte sulmet e tij me pretekstin se po sulmote në fakt vetëm bazat ushtarake të Hizbullahut në Siri. Një situatë e këtillë nuk i interesonte Rusisë. Ndërsa qeveria siriane, duke qënë se në ato kohë ishte e zënë në shumë zona të tjera dhe nuk kishte mundësinë që t’i përgjigjej këtyre sulmeve. Ndërsa sulmi më i fundit i Izraelit ishtendryshe nga të tjerët. I përngjasonte ndërhyrjeve të amerikanëve dhe të turqve në Siri. Izraeli me pretekstin se po godiste Hizbullahun, goditi Tedmurin, pra Palmirën. Dhe një goditje e këtillë nuk kishte aspak të bënte me transferimin e armëve në Liban. Ky sulm ishte një sulm që sinjalizonte hyrjen në luftën e Sirisë. Në këto momente, Siria dhe Rusia e lexuan ndryshe këtë sulm tashmë dhe ishin të bindura se një sulm i këtillë nuk kishtee aspak të bënte me vetëmbrojtjen e Izraelit. Kjo ishte një ndërhyrje e Izraelit në Siri. Për këtë arsye, Siria kishte gjithë të drejtën t’i përgjigjej Izraeit. Qeveria siriane u vetëmbrojt. Edhe Rusai ia konfirmoi këtë të drejtë për t’u vetëmbrojtur dhe u pozcionua pranë palës që po vetëmbrohej. Edhe kjo është një e drejtë e Rusisë. Me anë të kësaj përgjgje dhe duke parë pozicionin që mori Rusia, Izraeli e mori mesazhin se nuk mund të ndërhyjë në Siri ashtu si ndërhyn Turqia dhe Amerika. Si rezultat e gjithë kjo përbën një problem të madh për Izraelin. Aksi i Rezistencës do të përforcohet në Siri dhe ndërsa rritet, Izraeli e ka të pamundur që të ndëryjë drejtpërsëdrejti dhe i mbetet veçse të shohë sesi kundërshtari i tij zgjerohet dhe fuqizohet. Friksohet se nuk mund të bëjë një ndërhyrje siç nuk nuk mund ta bëjë në Liban dhe të zhdukë një kamp nga ekzistenca. Më lejoni ta them haptazi: Kjo çështje është mbyllur. Tashmë në Siri ekziston një kamp i Aksit të Rezistencës. Bëhet fjaë për një kamp të Aksit të rezistencës brenda Sirisë, ashtu siç ndodhet në Liban dhe ku Izraeli nuk mund të ndërhyjë më. Izraeli nuk mund ta ndryshojë më këtë gjë. Dhe për t’ju kthyer pyetjes suaj, pozicioni i Rusisë nuk ka ndryshuar. Ajo që ka ndryshuar është kuptimi i Izraelit për ndërhyrjen në Siri. Më parë shihej ndryshe nga Izraeli.

- Duke qënë se iu kthyem diskutimit rreth Rusisë, ju keni bërë një analizë në momentin kur Putin i kërkoi falje Turqisë.

- Po, ashtu siç Turqia goditi avionët e Rusisë dhe kërkoi falje, edhe Putin i vrau ushtarët turq dhe më pas kërkoi falje. I pari ishte një mesazh, ku nënkuptohet se nuk mund t’i afroheni Turqisë më shumë se kaq. Ndërsa ndjesa e Putinit kishte këtë kuptim: Le t’i ruajmë marrëdhëniet, madje unë po të kërkoj falje para gjithë popullit.

- Sic edhe ju jeni në dijeni, kohët e fundit ndërsa ISIS vazhdon të tkurret veçanërisht pas çlirimit të Aleppos, është vënë re një rizgjim i lëvizjeve të tij në zonat të cilat udhëhiqen nga ushtria siriane dhe ka orgaizuar disa sulme të njëpasnjëshme kundrejt ushrisë siriane. Për shembull, në Plamira pati shënuar përparim, por më pas u tërhoq. Cila është arsyeja e kësaj tërheqjeje? A mos po përdor dikush ISIS-in duke e goditur atë dhe përdorur kundër ushrisë siriane? Në lëvizshmëri e njëjtë është ndjerë edhe ndërsa bëhet përgatitjet për në Gjenevë, bëhet fjalë për disa grupimeve xhihadiste që janë vënë në lëvizje në Hama, Idlib dhe Damask. Cili është qëllimi?

- Pasi mori kontrollin e Palmirës, ushtria siriane kishte dy zgjedhje përpara. Ose do të drejtohej për në Ya Deyr Zor, ose do të drejtohej për në Rakka. Të dyja këto drejtime ishin penguar nga SHBA-ja, Turqia dhe ISIS-i. Nuk dëshirohej që t’i hapej rruga për në këto dy destincaione ushtrisë siriane.

- A mundte Turqia në ato kohë ta parandalonte hyrjen e ushtrisë siriane në Rakka?

- Në atë periudhë Turqia kërkonte të hynte në Rakka me pretekstin se donin të parandalonin kurdët. Ishte e detyrueshme që ushtria siriane në këtë rast të mos i afrohej Rakkas, për këtë arsye ISIS-i filloi një varg sulmesh kundër ushtrisë siriane në Deyr Zor ve Palmira. Si rezultat ushtria siriane u detyrua të qëndronte për disa kohë në këto zona, megjithatë arriti ta nxirrte ISIS-in nga aty. Ndërsa lëvizjet në Hama, Idlib dhe Damask pas Astanas ishin thjesht lëvize të palës që ishte dobësuar vërtetë në Gjenevë. Për më tepër, pas Menbixhit, edhe Turqia e gjeti veten më mes të katër rrugëve. As nuk mund të përparonte, por as nuk mund të kthehej. Dhe megjithatë ndodhej tërsisht jashtë ekuacionit. Pikërisht për këtë arsye, shumë shtete u dërguan grupimeve të armatosura që “të rregullonin pozicionet e tyre, në mënyrë që edhe shtetet të rregullonin pozicionet e tyre”. Sigurisht edhe kjo lëvizje doli e paskusesshme.

Në këtë periudhë edhe hyrja e rusëve në Afrin, marrja e kontrollit dhe krijimi i qendrës së bashkëpunimit ishte një mesazh për amerikanët se “nuk i keni vetëm ju në dorë kurdët”. I dërgoi palëve të tjera mesazhin se “edhe rusët janë në mbështetje të kurdëve”. Kjo qendër bashkëpunimi mund të kthehet edhe në një pikë ushtarake. Kjo pikë ushtarake mund të kthehet edhe në një njësi ushtarake. Rusët gjenden në Afrin. Në analizën e shërbimeve të inteligjencës që kam bërë, edhe amerikanët edhe rusët kanë “miqtë” e tyre brenda kurdëve. Bëhet fjalë për një ndikueshmëri edhe të rusëve edhe të amerikanëve. Të dyja këto fuqi mund të bashkëpunojnë me kurdët.

- A mund të tkurret kjo ndikueshmëri e amerikanëve prej rusëve? Shumë baza ushtarake të amerikanëve ndodhen në territoret në fjalë kurde.

- Pa dyshim. Nëse kurdëve u përqasen me një propozim që ata e duan, kurdët mund të mendojnë se interesat e tyre ndodhen më mirë pranë rusëve. Mund të thonë që po biem dakord me qeverinë siriane dhe rusët. Kështu mund t’i lëvizin bazat amerikane nga këto territore. Mund të ulet edhe ndikueshmëria e tyre. Në atë rajon mund të gjenden disa mijëra ushtarë amerikanë, megjithatë numri i tyre nuk mund të arrijë në qindra mijëra si në Irak. Nëse nga 1000 ushtarë që do të dërgojë në terrren, Amerika humbet 50 deri në 60 atëherë do të tërhiqet.

- Rusët i kanë propozuar Damaskut një kushtetutë të re, megjithatë thuhet se Damasku e kaa reufuzuar. Thuhet se në këtë propozim përfshihej dhëni e autonomisë së kurdëve, ose një regjim federativ.

- Qeveria siriane është e ndjeshme në dy pika. Askush jashtë vendit nuk duhet të propozojë një kushtetutë. Gjithashtu, Siria nuk do të hapë diskutime që përshijnë terma të këtillë si federatë apo shoqëri etnike dhe sektariste. Nuk dëshiron një ‘ndarje me pjesë’ si në Irak dhe Liban. Po është e vërtetë që kurdët nuk kishin identitet dhe kjo nuk ishte e drejtë. Këtë gjë ua kam thënë edhe sirianëve në Siri. Nëse identiteti i Sirisë do të vazhdojë të njihet si ‘shtet arab’ shë jo thjesht si Siri, atëherë kjo pdrejtësi do të vazhdojë. Nëse vazhdohet të zhvillohet një nacionalizëm mbi themelin e një gjuhe të përbashkët, atëherë edhe kurdët mund të ngrihen të thonë ‘gjuha ime është kurdishtja dhe unë jam nacionalist kurd’. Unë jam kundër këtyre etiketimeve. Njerëzit në një fazë të caktuar të jetës mund të kalojnë në periudha apo hapa të këtillë nacionalistë, megjithatë duhet t’i lënë pas ato. Kjo etapë nacionaliste është prapambetëse. Nuk mund të qëndrohet varur në këtë pikë. Nuk ka asnjë logjik t’i ndashë njerëzit në arabë, kurdë apo turq. Tashmë Siria duhet të përqafojë një mendësi të re. Identiteti duhet të bazohet mbi shtetësinë dhe arabët, kurdët, të krishterët, myslimanët duhet të jenë të barabartë dhe kur them të barabartë flas për një barazi të vërtetë. Nuk flas për shëprbërjen e identitetit të njerëzve. Duhet krijuar një mendësi që kur kurdët të duan të këndojnë kurdisht, të kërcejnë, të jetojnë kulturën e tyre, të shprehin mendimin e tyre të mund t’i bëjnë këto pa ndonjë kundërshtim madje edhe t’u bashkohen atyre.



Burimi : Medya Şafak