Aleatët arabë të SHBA-së po rishikojnë politikat e tyre armiqësore ndaj Sirisë dhe po rivendosin marrëdhëniet diplomatike me Damaskun. Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Bahreini, të cilat ndërprenë marrëdhëniet diplomatike me qeverinë siriane pas shpërthimit të konfliktit të vitit 2011, rihapën ambasadat e tyre në vitin 2018 dhe morën masa për të rivendosur marrëdhëniet me presidentin sirian Bashar Asad.

Gjatë dy viteve të fundit, udhëheqësit e Sirisë dhe Emirateve të Bashkuara Arabe janë takuar disa herë, duke treguar se Damasku dhe Abu Dhabi kërkojnë një marrëdhënie më të ngushtë.

Më pak se një muaj që kur marrëveshja e ndërmjetësuar nga Kina ktheu Iranin dhe Arabinë Saudite në marrëdhënie normale, Riadi po sinjalizon gatishmërinë e tij për t'u afruar me qeverinë e Asadit.

Duket se pas marrëveshjes së Pekinit, me bashkëpunimin e fuqive të mëdha si Kina dhe Rusia, njëra anë që ishte boshti Iran-Siri, filloi të shfaqej një gjeopolitikë e re rajonale që ndryshonte lojën në Azinë Perëndimore.

Gjatë vizitës së tij në Rusi javën e kaluar, presidenti kinez Xi Jinping i tha homologut të tij rus Vladimir Putin se në politikën dhe marrëdhëniet botërore kanë ndodhur ndryshime thelbësore dhe se në këtë tranzicion çuan të dy vendet. Ky pohim i liderit kinez mishërohet vërtet nga fakti se Arabia Saudite, një aleate tradicionale e Shteteve të Bashkuara, po shkon drejt afrimit me Sirinë dhe Iranin. Për më tepër, kjo ka ndodhur pavarësisht përpjekjeve intensive të Uashingtonit për të izoluar Teheranin dhe Damaskun në vitet e fundit. Por këto përpjekje nuk u panë vetëm si humbje parash, por aleatët e Uashingtonit si Riadi dhe Abu Dhabi filluan të përqafojnë Teheranin dhe Damaskun.

Trekëndëshi ekonomik Iran-Siri-Saudi

Një bashkëpunëtor i lartë në Institutin e Lindjes së Mesme të Universitetit Kombëtar të Singaporit, James Dorsey e bëri të qartë në një artikull në revistën Modern Policy se rifillimi i marrëdhënieve Iran-Saudi dhe përfshirja e mëvonshme e Sirisë do t'i lejonte të tre vendeve të ndiqnin qëllimet e tyre ekonomike pa tensione rajonale. Sipas Dorsey, rivendosja e marrëdhënieve të Arabisë Saudite me Iranin dhe Sirinë do të thotë diversifikim dhe rindërtim i ekonomisë saudite, dhe ndërsa Irani dhe Siria luftojnë për të përballuar efektet e sanksioneve të rënda amerikane, Arabia Saudite mund të bëhet një partner i ri ekonomik për të dy.

Gjatë viteve të boshllëkut diplomatik në mes të Iranit dhe Arabisë Saudite, tregtia praktikisht ka ngecur dhe ka rënë në një maksimum prej 40,000 dollarë në vit, por me fillimin e negociatave një vit më parë, tregtia midis dy vendeve i kaloi 14 milionë dollarë. Një kapërcim i rëndësishëm mbi shifrat e viteve të mëparshme. Ky vëllim tregtar u konfirmua në janar nga Ruhollah Lutfi, ish-zëdhënës i Ministrisë iraniane të Doganave:

“Pasi marrëdhëniet mes dy vendeve të mëdha, Iranit dhe Arabisë Saudite u afruan dhe dialogu u forcua me ndërmjetësimin e Irakut Eksportet e Iranit në Arabinë Saudite arritën në 15 milionë dollarë, ku 96.5 për qind e eksporteve përbëhet nga llamarina hekuri dhe çeliku.”

Arabia Saudite vazhdon të konkurrojë me Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Katarin në turizëm për të kontribuar në rritjen e saj ekonomike, por Mbretëria përballet me pengesa të cilat nuk do ta lejojnë të bëhet një destinacion turistik rajonal. Pengesa e parë është lufta e Jemenit, e cila ka gëlltitur një pjesë të madhe të burimeve financiare saudite. Arabia Saudite ka besim se afrimi me Iranin do të përshpejtojë zgjidhjen e çështjes së Jemenit. Nga ana tjetër, Arabia Saudite ka plane ambicioze ekonomike në Siri. Shumë kohë përpara Emirateve të Bashkuara Arabe, vendi kishte rritur praninë e tij në tregun sirian dhe Riadi nuk ka ndërmend të mbetet prapa rivalit të tij ekonomik Abu Dhabi në Siri.

Rreth një vit më parë, gazeta në gjuhën arabe Al-Watan raportoi se kreu i Organizatës Siriane të Investimeve tha se investitorët e Emirateve donin t'i ndanin para sektorit të energjisë së rinovueshme të Sirisë. Po ashtu, vitin e kaluar, agjencia shtetërore siriane e lajmeve SANA raportoi se kompanitë e Emirateve të Bashkuara Arabe dhe ministria e energjisë elektrike e vendit nënshkruan një marrëveshje për të ndërtuar një termocentral diellor në periferi të kryeqytetit, Damask. Ndërkohë, sauditët e shohin veten të mbetur prapa konkurrentëve të tyre në tregun sirian dhe për këtë arsye po japin dritën jeshile për të rivendosur marrëdhëniet e tyre politike me Damaskun.

Nga ana tjetër, qeveria siriane ka nevojë për dhjetëra miliarda dollarë financim për të rindërtuar një vend të shkatërruar kryesisht nga lufta dhe tërmeti i fundit, dhe sauditët mund të jenë një burim i mbështetjes ekonomike për Assadin në këtë kohë kritike. Po ashtu, investimet e mundshme nga shtetet arabe të Gjirit Persik ka të ngjarë të përballen me pengesa në Siri. Sanksionet amerikane mund të jenë një pengesë e madhe. Por, këto investime do të mbështeten nga rivalët e SHBA-së, Kinës dhe Rusisë.

Rruga politike e rivendosjes së marrëdhënieve Riad-Damask

Mund të vërehet një mbështetje e thellë e Kremlinit në rivendosjen e lidhjeve siriano-saudite. Sipas raportimit të Wall Street Journal, ndërmjetësimi rus ishte vendimtar në hapjen e negociatave në mes të dy vendeve, dhe presidenti rus u takua së fundi me liderin sirian në lidhje me kushtet e një marrëveshjeje të zbutjes me Mbretërinë, ndërsa priste Asadin në Moskë. Wall Street Journal raportoi se një pjesë tjetër e punës për normalizimin e marrëdhënieve saudite-siriane u krye nga Irani dhe se administrata e presidentit Sayyid Ibrahim Raisi e bindi Damaskun për rëndësinë e rihapjes së kanaleve diplomatike me Riadin pas nënshkrimit të marrëveshjes së Pekinit me sauditët. Në të njëjtën kohë, nuk ishin vetëm Rusia dhe Irani që e bindën Asadin të përmirësonte marrëdhëniet me princin e kurorës saudite, Mohammed bin Salman, por këtu luajtën rol edhe Omani dhe Jordania, të dyja ndërmjetës prej kohësh.

Reuters raportoi se ekipi negociator sirian, i udhëhequr nga vëllai i Asadit, Mahir, u kërkoi sauditëve të shkurtonin fondet për milicitë radikale ende aktive në Siri. Nga ana tjetër, Riadi i ka kërkuar edhe Damaskut mbylljen e çështjes së sauditëve, të cilët prej vitesh ndodhen në burgjet e Sirisë, sepse kanë luftuar përkrah grupeve radikale në luftën civile siriane.

Gjithashtu nuk duhet harruar se tërmeti shkatërrues që ndodhi muajin e kaluar ishte një forcë shtytëse që rriti aktivitetin diplomatik të Damaskut. Në pjesët e Sirisë të goditura nga tërmeti erdhi ndihma humanitare nga Arabia Saudite. Menjëherë pas katastrofës, Arabia Saudite dërgoi avionë mallrash që transportonin ushqime dhe furnizime mjekësore në Aleppo. Pas tërmetit, Assad dëshmoi gjithashtu solidaritetin ndërkombëtar, gjë që e ndihmoi atë të ecë përpara me planet e tij. Jordania dhe Emiratet e Bashkuara Arabe pritën ministrat e tyre të jashtëm në Damask dhe, për herë të parë që nga viti 2011, folën me telefon me mbretin Hamad bin Isa al Khalifa të Bahreinit dhe presidentin Abdel Fattah al-Sisi të Egjiptit. Këto zhvillime pas tërmetit e kanë transformuar tërësisht fushën politike në Siri.